Paribasa Sunda | 8

• Asa dijual payu. Hartina : Ngungun duméh nyorangan di pa­nyabaan, jauh ti indung ti bapa.
• Aya jalan komo meuntas. Hartina : Aya lantaran anu diarep-arep ti tadina, nepi ka maksud urang gancang kahontalna.
• Bobor karahayuan. Hartina : Henteu rahayu, henteu salamet, meunang kacilakaan atawa tiwas.
• Boga pikir kaping burih. Hartina : Boga kahayang anu datangna téh lain ti heula, tapi pandeuri.
• Bonténg ngalawan kadu.  Hartina:  Nu leutik ngalawan nu gedé.;   Nu handap ngalawan nu luhur.;   Nu lembék ngalawan nu kuat. ;   Somah ngalawan ménak. ; Tangtu éléhna.      
• Buah ati. Hartina : Pohara dipikanyaahna. (Ngeunaan ka jelema wungkul).
• Buburuh nyatu diupah béas.  Hartina : Nyiar pangarti tur diburuhan atawa digajih.
• Buluan belut, jangjangan oray. Hartina : Pamohalan kajadian.
• Bungbulang tunda. Hartina : Tunda talatah. Lamun dititah, tara sok pék ku manéh, tapi sok nitah deui ka batur.
• Buntut kasiran. Hartina : Korét, medit, ngeupeul, tara pisan barangbéré.
• Bur beureum, bur hideung, hurung nangtung, siang leumpang.  Hartina : Ginding, loba pakéan anu aralus dipaké
• Buruk-buruk papan jati.  Hartina : Ka sobat atawa ka baraya mah sok hayang ngahampura baé lamun aya kasalahanana téh.
• Caang bulan dadamaran. Hartina : Migawé anu kurang mangpaat.
• Cara bueuk meunang mabuk.  Hartina : Ngeluk baé, teu lémék, teu nyarék, euweuh hojah, euweuh karep: euweuh kahayang sabab éra atawa sieun.
• Cara embé. Hartina : Embung mandi, sabab sieun ku cai.
• Cara gaang katincak. Hartina : Anu tadina ramé kacida, ayeuna mah jadi jempling pisan.
• Cara jogjog mondok. Hartina : Carékcok baé, mani gandéng naker.
• Ciri sabumi, cara sadésa. Hartina : Béda tempatna, béda deui adat jeung kabiasaanana.
• Daék macok, embung dipacok. Hartina : Daék ngarah kana rejeki atawa pakaya batur, tapi diarah rejekina atawa pakayana ku batur mah teu daék.
• Dagang oncom, rancatan emas. Hartina : Ari modalna gedé kacida, ngan bati anu diarahna pohara leutikna.
• Dagang peda ka Cirebon. Hartina : Henteu payu daganganana, sabab nga­jualna ka tukangna, atuh tangtu baé moal dibeuli.
• Dah bawang, dah kapas. Hartina : Tah barangna, tah duitna.
• Dédéngé tara. Hartina : Neruskeun béja anu tacan sidik pisan.
• Deugdeug tanjeuran. Hartina : Pada ngadeugdeug, pada nongton, sabab jadi deugdeugan, jadi tongtonan, ku tina pinterna dina kasenian, upamana : pinter tembang, ngacapi jst.
• Deukeut-deukeut anak taleus.  Hartina : Ari imahna mah puguh ogé padeukeut, ngan hanjakal henteu nyaho ti bareto yén baraya.
• Dihin pinasti, anyar pinanggih. Hartina : Baheula ditangtukeunana, ngan kakara ayeuna kalakonanana atawa kapanggihna. Ngeunaan: papastén jelema
• Dikompét-daunkeun = Dihurun-suluhkeun.  Hartina : Dihijikeun baé, disaruakeun baé, teu dipisah-pisah.
• Dogdog pangréwong. Hartina : Bantuan anu lumayan pisan, nu euweuh hartina : dina teu ayana ogé teu naon-naon.
• Dogong-dogong tulak cau geus gedé dituar batur.  Hartina: Ngantian jeung mahugi parawan ti keur leutik kénéh, sugan diparengkeun ku Nu Kawasa pipamajikaneun; na ari geus gedé dikawin ku batur, atuh hésé capé taya gawé.
• Dosa salaput hulu. Hartina : Teuing ku loba dosa.
• Dulang tinandé. Hartina : Awéwé mah nurutkeun baé, kumaha diaturna jeung diparéntahna ku nu jadi salaki.
• Duum tinggi. Hartina : Ngabagikeun naon-naon henteu kalawan adil, aya nu loba, aya nu saeutik.
• Élmu ajug. Hartina : Pinter ari mapatahan ka batur mah, tapi prak ku manéh henteu.
• Élmu sapi. Hartina : Samiuk (ngahiji) kana kagoréngan.
• Élmu tumbila. Hartina : Nu boga imah ngarugikeun ka tatamu.
• Elok bangkong. Hartina : Nuju sakarat, ngan kari tunggu dawuh baé, keur ngaleupaskeun nyawa.
• Endog mapatahan hayam. Hartina :  Nu sahandapeun mapatahan ka nu saluhureun.;  Nu sangoraeun mapatahan ka nu sakoloteun.
• Endog sapatarangan, peupeus hiji, peupeus kabéh. Hartina : Kasusah atawa karerepet anu tumiba ka dulur, baraya atawa sobat, balukama ngabingungkeun atawa nyusahkeun ka saréréa.
• Endog tara megar kabéh. Hartina : Najan saindung-sabapa henteu sarua milikna, rejekina atawa darajatna.
• Gagalana. Hartina : Jagona, kokojona.
• Galak sinongnong.  Hartina : Mimiti balég, ngeunaan ka parawan (cawéné, lanjang).
• Galéhgéh gado. Hartina : Daréhdéh, tapi henteu terus kana haté.
• Gancang pincang. Hartina : Ku lantaran digawéna buru-buru jeung kurang ati-ati, hasilna téh teu nyugemakeun.
• Gantung déngé. Hartina: Henteu terus bisa ngadéngékeun hiji perkara jeung pohara hayangna neruskeun ngadéngékeun.
• Hayang untung jadi buntung. Hartina : Teu papanggih ari jeung kauntungan mah, papanggih sotéh jeung karugian anu sama sakali henteu diarep-arep.
• Jabung tumalapung, sabda tumapalang. Hartina: Milu nyaritakeun hiji perkara, sakapeung némpasan omongan batur, nyeta-nyeta jiga nu nyaho, turtaning (padahal) teu nyaho di naon-naon.
• Jadi maung malang. Hartina : Jadi panghalang, ngeunaan ka lalaki nu ngahalangan pijodoeun hiji awéwé.
• Jadi sabiwir hiji. Hartina : Jadi carita jelema loba.
• Jadi senén kalémékan. Hartina : Mindeng dicaritakeun.
• Jaman cacing dua saduit.  Hartina : Baheula pisan.
• Janget kina telon. Hattina : Turunan alus atawa goréng ti indung-bapa; ngeunaan ka sasatoan.
• Jantungeun. Hartina : Ngahuleng baé teu lémék teu nyarék, lantaran kagét kacida.      
• Jati kasilih ku junti. Hartina : Pribumi kaéléhkeun ku urang asing.
• Jauh jauh-panjang gagang. Hartina : Hanas jauh-jauh ogé dijugjug, ngan hanjakal ku teu hasil.
• Jauh ka bedug, anggang ka dayeuh. Hartina : Dusun teu nyaho di tata-titi, tindak­tanduk, suba-sita, duduga jeung peryoga.
• Jauh tanah ka langit. Hartina : Pamohalan nu sarupa kitu bisa kajadian.
• Jawadah tutung biritna, sacarana-sacarana. Hartina : Unggal bangsa béda adatna jeung kabiasaanana.
• Jégjég cékér. Hartina : Capé ku lantaran leumpang ka ditu ka dieu baé.
• Jéjér pasar. Hartina : Lumrah baé. Mun ngeunaan ka lalaki, kasép henteu, goréng henteu. Mun ngeunaan ka awéwé, geulis henteu goréng henteu.
• Jelema pasagi. Hartina : Loba kakayaanana jeung pangawéruhna.
• Jeung léwéh mah mending waléh. Hartina : Leuwih hadé wakca balaka ngedalkeun kahayang, ti batan ngandung kabingung teu wani pok nyarita.
• Jogjog neureuy buah loa. Hartina : Mikarep ka nu lain babad.
• Kawas hayam keur endogan. Hartina : Ciling-cingcat baé, teu bisa cicing.
• Kawas lauk asup kana bubu. Hartina : Gampang meunangna jeung asupna kana hiji pagawéan, tapi hésé béléké kaluarna jeung ngécagkeunana éta pagawéan.
• Lauk buruk milu mijah = Piritan milu endogan. Hartina : Pipilueun kana hiji kalakuan ku lan­taran kabawakeun ku batur, henteu kalawan ka­hayang sorangan, nepi ka goréng katénjona.
• Leuleus jeujeur, liat tali.  Hartina : Adil pohara.
• Leutik burih. Hartina : Leutik wawanén.
• Loba teuing jaksa. Hartina : Loba teuing nu pinter, nu ngatur jeung mapatahan; balukarna matak bingung ka nu dipapatahanana.
• Meuli teri meunang japuh = Nyair hurang meunang kancra. Hartina : Kalawan teu disangka-sangka meunang milik, darajat atawa kauntungan anu leuwih gedé.
• Moal neangan jurig nu teu kadeuleu. Hartina : Arék nyekel jelema anu aya baé, moal neangan jelema anu euweuh.
• Mobok manggih gorowong.  Hartina : Meunang jalan pikeun ngalaksanakeun kahayang.
• Naheun bubu pahareup-hareup. Hartina : Dina aya pangabutuh, silih injeuman duit.
• Nangkeup mawa eunyeuh. Hartina : Mawa cilaka ka jelema anu dipéntaan tulung jeung geus nulungan ka urang.
• Ngabudi ucing. Hartina : Teu wani nimbongkeun atawa ngedalkeun kahayang, atawa kadeudeuh.
• Ngaburuy. Hartina : Nyaneut wungkul, teu aya lalawuhna: inumeunana aya, tapi ari dahareunana mah teu aya.
• Ngadeupaan lincar. Hartina : Ngadeukeutan anu keur sidekah atawa kariaan, supaya katénjo ku nu boga imah jeung diajak dahar.
• Ngagandong kéjo, susah nyatu.  Hartina : Loba ari titaheun mah, boh anak boh bujang, ngan hanjakal ku hésé nitah, euweuh nu daékeun ari dititah téh.
• Ngodok liang buntu. Hartina : Hésé capé taya gawé, susah payah taya guna, sanajan tihothat ogé moal atawa henteu beubeunangan.
• Nu borok dirorojok = Nu titeuleum disimbeuhan.  Hartina : Nu keur susah ditambah kasusahanana; nu keur nyeri ditambah kanyerianana.
• Nu burung diangklungan, nu édan dikendangan. Hartina: Ngahaminan omongan atawa carita batur, sanajan ceuk haté sorangan éta omongan atawa carita téh salah.
• Nyeungeut damar di suhunan. Hartina :   Mintonkeun kakayaan.;   Barangbéré supaya dipuji.
• Nyieun catur taya dapur.  Hartina: Nganggit hiji dongéng anu henteu puguh galurna
• Nyieun poé bungsuna. Hartina : Nyieun poé panungtungan; ka hareup mah embung wawuh atawa ngahiji deui.
• Nyieun pucuk ti girang. Hartina : Pangheulana néangan pibatureun paséa atawa gujrud.
• Nyolok mata buncelik. Hartina : Nganyenyeri, ngahina atawa ngawiwirang di hareupeunana.
• Pait daging, pahang tulang. Hartina : Cageur, teu keuna ku panyakit naon baé.
• Paluhur-luhur diuk. Hartina : Pagedé-gedé kauntungan dina nyiar kipayah
• Piit ngeundeuk-ngeundeuk pasir. Hartina : Mikarep nu lain babadna, tangtu moal kasorang             
• Sabuni-buni nu ngising. Hartina : Sanajan dibunian atawa disumputkeun ogé, ari laku-lampah anu goréng mah awal-ahir sok kudu kanyahoan baé.
• Sadom araning baraja, sakunang araning geni.  Hartina:  Sanajan saeutik, omat ulah wani ngagasab duit Nagara. ;  Perkara anu bisa ngalantarankeun cilaka sanajan leutik.
• Sagalak-galakna macan, tara nyatu anak. Hartina : Sanajan pohara bengisna nu jadi indung-bapa, umumna mah tara téga ka nu jadi anak.
• Sakirincinging duit, sakocopoking iwak. Hartina : Sanajan saeutik, omat ulah arék wani ngagasab duit Nagara.
• Sereg di panto, logor di liang jarum. Hartina : Nyingkahan hirup kumbuh jelema loba, sabab loba dosa, loba kasieun jeung kaéra; betahna téh di nu suni, nu teu aya jelema.
• Siduru isuk. Hartina : Nyunatan atawa kariaan, teu maké tatabeuhan.
• Teu busik bulu salambar. Hartina : Teu rogrég-rogrég, malah unggul dina juritna.
• Teu didingding kelir. Hartina : Teu dibuni-buni, ditembrakkeun baé, teu dirusiahkeun.
• Teu kaur buluan. Hartina : Teu kaur boga pakaya.
• Teu ngalarung nu burung, teu nyésakeun nu édan.  Hartina : Ngalajur hawa napsu ka awéwé, ka nu halal jeung nu haram ogé disaruakeun baé.
• Ulah muragkeun duwegan ti luhur. Hartina : Masing nyaah kana rejeki meunang hésé capé ladang kesang, pacuan arék dimonyah­-monyah.
• Ulah tiis-tiis jahé. Hartina : Kudu iatna.

Read More

Paribasa Sunda | 7

• Ari diarah supana, kudu dipiara catangna. Hartina : Naon baé anu méré hasil ka urang kudu diurus bener-bener.
• Asa nyanghulu ka jarian. Hartina : Ngawula ka nu sahandapeun umur, pangarti atawa pangalamanana.
• Asa rawing daun ceuli. Hartina : Teu ngeunah haté ku lantaran remen pisan ngadéngé omongan batur anu matak teu ngeunah.
• Awak sampayaneun. Hartina : Maké pakéan nu kumaha ogé lucu baé, pantes baé.
• Aya di sihung maung. Hartina : Ku lantaran loba kawawuh gegedén, dina aya karerepet atawa kaperluan anu penting téh, gampang naker meunangna pitulung.
• Aya réngkolna. Hartina : Aya tulisanana.
• Bluk nyuuh, blak nangkarak. Hartina : Kabina-bina rajinna, dina enggoning nyiar kipayah.
• Bohong dirawuan. Hartina : Kacida rahulna.
• Budi santri, légég lebé, ari lampah euwah-euwah. Hartina : Ari laku-lampahna mah kawas santri, tapi sok daék cukat-cokot (ceceremed).
• Cara simeut hiris, tai kana beuheung-beuheung. Hartina : Pohara bodona, beunang dibobodo atawa ditipu ku batur.
• Carang takol. Hartina : Saeutik caritana. Nu diomongkeun téh dicokot perluna bae.
• Deukeut-deukeut anak taleus. Hartina : Ari imah mah puguh oge padeukeut, ngan hanjakal henteu nyaho ti baréto, yen éta téh baraya.
• Diguley ku taina. Hartina : Duit anu dijalankeun téh, beuki lila beuki gedé, lain ku lantaran modalna ditambahan, tapi ngagedéanana téh ku lantaran loba kauntunganana.
• Dihurun-suluhkeun = Dikompét-daunkeun. Hartina : Saréréa disaruakeun baé. Mun salah, salah saréréa. Mun bener, bener saréréa.
• Élmu sapi. Hartina : Samiuk (guyub) dina kagorengan.
• Endog sasayang remek hiji, remek kabéh. Hartina : Kajeun cilaka babarengan ti batan ngan saurang anu salamet, ari nu séjénna mah carilaka kabéh.
• Gedé gunung pananggeuhan. Hartina : Boga ahli atawa kawawuhan anu beunghar atawa jadi gegedén. Dina urang aya kare­repet atawa butuh ku pitulung, éta jelema bisa nulungan ka urang ku kabeungharan atawa kakawasaanana.
• Gusti Allah tara nanggeuy di bongkokna. Hartina : Gusti Allah tara nangtayungan ka mahlukna anu salah atawa boga dosa ka papada kawula.
• Hurung nangtung siang leumpang. Hartina : Eukeur mah beunghar, loba pakéan anu aralus, turug-turug resep ngaginding deuih.
• Jati kasilih ku junti. Hartina : Pribumi kaéléhkeun ku urang asing, upamana : dina perkara nyiar kipayah.
• Jauh tanah ka langit. Hartina : Pohara bédana, ngeunaan kakayaan atawa martabatna. Kahayang anu luhur teuing, pimohaleun kahontal.
• Ka luhur teu sirungan, ka handap teu akaran. Hartina : Jelema nu jahat, julig jeung dengki mah, moal aya kamajuanana, boh ngeunaan pangkatna, boh ngeunaan rejekina.
• Karawu kapangku. Hartina : Teu matak kitu kieu, sabab panarimaan geus bisa nutup pangaluaran. Susah-payahna jeung pait-peuheurna geus kalakonan, di turunan mah muga-muga ngan kari ngeunahna baé.
• Kawas cai dina daun taleus. Hartina : Ngaléak-léak baé béak, teu aya pisan ngarina. Ngeunaan rejeki.
• Kawas hayam panyambungan. Hartina : Tacan nyaho di kalér-kidul, kawantu anyar kénéh aya di éta tempat.
• Kawas ka budak rodék hulu. Hartina : Teu ngupama (ngajénan, ngahargaan) pisan.
• Kawas nanggeuy endog beubeureumna. Hartina : Nyaah teu aya wates-wangenna. Balukarna : paur baé nu aya téh, bisi jelema anu dipikanyaahna téa papanggih jeung kasusahan.
• Kawas nu mulangkeun panyiraman. Hartina : Sok nu lain-lain jeung hésé ngayakeunana anu dipikahayang ku jelema anu téréh ajal mah, kahayangna téh sabisa-bisa mah kudu dicumponan baé, sanajan matak ngarépotkeun ka ahlina.
• Kawas siraru jadi. Hartina : Pabaliut ku tina lobana, ngeunaan ka jelema.
• Kawas supa jadi. Hartina : Gancang pisan jadina jeung ngalobaanana. Upamana : ngeunaan koperasi dina jaman kiwari.
• Langkung saur, bahe carék. Hartina : Sok gampang ngagelendeng atawa nyarékan.
• Medal sila. Hartina : Ninggalkeun pasamoan tacan waktuna, lantaran ambek nyedek atawa meunang wiwirang anu gedé.
• Naheun bubu pahareup-hareup. Hartina : Pahutang-hutang, si A boga hutang ka si B jeung si B ogé boga hutang ka si A.
• Nanggung bugang. Hartina : Kapapaténan ku dulur sakoloteun atawa sangoraeun.
• Nangtung di kariungan, ngadeg di karageman. Hartina : Ngariung, rarageman ngabadamikeun hiji perkara.
• Nété semplék, nincak semplak. Hartina : Ninggang dina salah jeung rugi baé, turug-turug kasusah nambahan deuih.
• Ngaliarkeun taleus ateul. Hartina : Ngucah-ngacéhkeun perkara atawa rasiah batur anu matak ribut jeung teu ngeunah ka saréréa.
• Ngarawu ku siku. Hartina : Loba teuing anu disanghareupan ku lantaran hayang meunang kauntungan anu gedé, temahna teu meunang kauntungan naon-naon, sabab ieu teu kacabak, itu teu kapigawé.
• Nu borok dirorojok, nu titeuleum disimbeuhan. Hartina : Nu keur susah ditambah deui kasusah­anana.
• Nu tani kari daki, nu dagang kari hutang. Hartina : Nu tani jeung nu dagang sarua ripuhna, euweuh nu mulia.
• Nu titeuleum disimbeuhan = Nu borok dirorojok. Hartina : Nu keur nandangan lara jeung susah, heug ditambahan kanyenyerianana deuih.
• Nyaeuran gunung ku taneuh, sagara ku uyah. Hartina : Nambahan kauntungan atawa kakayaan ka nu geus beunghar.
• Nyair hurang meunang kancra. Hartina : Sugan teh arék meunang kauntungan; kamuliaan atawa bagja anu leutik, manahoréng meunang kauntungan, kamuliaan atawa bagja anu gedé.
• Nyaliksik ka buuk leutik. Hartina : Nyusahkeun, peperedihan atawa pépéntaan ka jelema anu sahandapeun darajatna jeung pangabogana.
• Nyalindung di caangna. Hartina : Ngahaja meres rahayat supaya meunang kauntungan anu leuwih gedé ku jalan ngajual ngaran pamaréntah, pangagung atawa dunungan.
• Nyalindung ka gelung. Hartina : Milu hirup ka pamajikan anu loba pakayana. Nu dipalar milu hirup senang, teu karana hésé jeung capé.
• Nyanggakeun suku genténg belokeun, beuheung teukteukeun, disiksik dikunyit-kunyit, dicacag diwalang-walang. Hartina : Sumerah, masrahkeun diri, rék dibeureum rek dihideung kari kumaha di dinya baé, tina rumasa geus salah atawa boga dosa.
• Nyeungeut damar di suhunan. Hartina : Ku lantaran pupujieun, ari ka deu­ngeun mah daréhdéh jeung méré mawéh, tapi ari ka baraya atawa ka dulur sorangan mah sabalikna haseum budi jeung korét deuih.
• Nyeungseurikeun upih ragrag. Hartina : Akey-akeyan nyeungseurikeun batur, duméh buuk geus bodas, huntu geus ompong, tonggong geus bengkung, turtaning ieu téh kahareup mah ku urang saréréa bakal kasorang.
• Nyiar batuk piaraheun. Hartina : Nyiar pigujrudeun, pipaséaeun.
• Nyiuk cai ku ayakan. Hartina : Pagawéan anu mubadir, moal ngahasilkeun naon-naon.
• Nyuhun, nanggung, ngélék, ngégél. Hartina : Rébo pisan, loba naker babawaanana.
• Pada rubak sisi samping. Hartina : Sarua bae pada loba- luangna, pada loba pangalamanana.
• Pagirang-grang tampian. Hartina : Paunggul-unggul dina néangan pangupa jiwa.
• Pakokolot supa. Hartina : Patungturun umur, bédana ogé teu sakumaha.
• Pindah cai, pindah tampian. Hartina : Robah tempat matuh, robah adat jeung kabiasaan.
• Piruruhan dikatengah-imahkeun. Hartina : Nu dusun kurang didikan, dibawa kana médan (pasamoan).
• Raweuy beuweungeun, rambay alaeun. Hartina : Loba dahareun, da loba pepelakan.
• Rejeki maungeun. Hartina : Rejeki anu gede anu datangna bleg sakalian, ngan hanjakalna rejeki anu bleg-blegan kitu mah langka pisan kapanggihna.
• Reuntas ku tingkah. Hartina : Turun harkat ku lantaran goréng laku­lampah.
• Riung mungpulung. Hartina : Duduluran karumpul kabéh.
• Rujak sentul. Hartina : Jelema nu teu ngartieun kana maksud omongan atawa carita batur.
• Rusuh luput = Gancang pincang. Hartina : Migawé naon bae anu rurusuhan, temahna matak kaduhung, sabab hasilna teu matak nyugemakeun.
• Sabata sarimbagan. Hartina : Sauyunan, layeut, tara aya pacéngkadan.
• Sagara tanpa tepi. Hartina : Euweuh anggeusna, euweuh béakna.
• Samagaha pikir. Hartina : Bingung, poékeun haté, susah pikir.
• Sangsara di geusan betah. Hartina : Teuing ku miskin, teu boga naon-naon pisan ku lantaran geus embung digawé nyiar kipayah. Anéhna téh, ari hirup mah hayang kénéh.
• Sapi anut ka banténg. Hartina : Awéwé nuturkeun ka salakina.
• Sareundeuk saigel = Sabobot sapihanéan = Sabata sarimbagan. Hartina : Sauyunan, layeut, tara aya pacéngkadan.
• Sari gunung. Hartina : Ngeunaan ka jelema anu ti kajauhan mah katémbongna teh kasép atawa geulis, tapi ari geus deukeut bréh baé yén rupana teh goréng patut.
• Satru kabuyutan. Hartina : Musuh nu geus lila pisan.
• Sawan geureuh. Hartina : Teu tulus rék kawinna, boro geus loba nu nyarahoeun jeung nyaritakeun.
• Sawan goléah. Hartina : Mondok teu milih heula tempat anu pantes; abong-abong geus tunduh, di mana baé dugna. Di dinya tunduh, di dinya goléah.
• Sawan kuya. Ari naékna mah bisa jeung gampang, ngan turun­na teu bisa jeung hésé deuih. Gampang ari meunangna pagawéan mah, ngan hésé béléké pikeun kaluarna.
• Sereg di buana, logor di liang jarum. Hartina : Ku lantaran loba kasalahan atawa dosa, embung cicing di nu ramé, sabab sieun; karesepna teh di nu suni, nu euweuh jelema.
• Seukeut tambang manan gobang. Hartina : Sakumaha gagahna, wanina jeung ngalawanna ogé, jalma jahat mah awal-ahir tangtu katangkepna ku pulisi.
• Seuneu hurung, cai caah. Hartina : Keur amarah, keur ambek, keur napsu.
• Seuseut batan neureuy keueus. Hartina : Hésé pisan.
• Sieun bahé tuluy tamplok. Hartina : Sieun rugi saeutik, jadina rugi gedé pisan.
• Sieuran. Hartina : Sapaliwat mah siga goréng rupana, tapi lamun diawas-awas bet tegep tur manis.
• Sireum ateulan. Hartina : Teu rata gedéna, atawa teu rata leutikna; gedé sawaréh.
• Sireum ogé katincak-tincak teuing mah tangtu ngégél. Hartina : Nu leutik, tur hina ogé, ari dikaya-kaya teuing mah tangtu ngalawan ngabéla diri.
• Sirung ngaliwatan tunggul. Hartina : Darajat atawa milik anak, ngaluhuran bapa. Anak ninggalkeun paéh ka indung atawa ka bapana.
• Situ kaliung ku taman. Hartina : Anu heubeul, éta nu kawentar atawa kamashur. Anu anyar mah henteu. Upamana : Ngeunaan imah jst.
• Sosoroh ngadon kojor. Hartina : Kikiriman ku lantaran aya pangarahan, tapi boro-boro meunang kauntungan, kalah ka meunang wiwirang jeung karugian.
• Suku dljieun hulu, hulu dijieun suku. Hartina : Digawé nyiar kipayah, kalawan méakkeun tanaga jeung pikiran.
• Tai ka hulu-hulu. Hartina : Teuing ku bodo.
• Taman kaliung ku situ. Hartina : Nu anyar anu kawentar, lain nu heubeul. Ngeunaan barang, upamana : imah.
• Tamiang meulit ka bitis. Hartina : Meunang wirang ku lantaran ngucah-ngacéhkeun rasiah batur.
• Tamplok batokeun. Hartina : Béréhan teuing, nepi ka urang mah susah.
• Tanggung rénténg. Hartina : Nginjeum duit ka Bank Ra'yat babarengan, nu jadi borehna lain imah, atawa tanah, tapi anu ngarinjeum téa silih borehan.
• Taya dunya kinasihan. Hartina : Ka saha baé ogé anu dipikaasih ku urang mah, euweuh hiji barang anu dikorétkeun.
• Taya halodo panyadapan. Hartina : Taya eureunna digelendeng atawa dicarékan.
• Témbong tambagana. Hartina : Katémbong kagorénganana.
• Teu boga pikir rangkepan. Hartina : Teu curiga saeutik-eutik acan.
• Teu dipiceun sasieur. Hartina : Sarua pisan teu aya bédana saeutik-eutik acan.
• Tisusut-tidungdung. Hartina : Kumawula ka dunungan atawa ka anak-pamajikan kalawan popohoan teuing, nepi ka nyanghareupan rupa-rupa kasusah.
• Titip diri, sangsang badan. Hartina : Mihapékeun diri.
• Tungkul ka jukut, tanggah ka sadapan. Hartina : Junun nyanghareupan pagawéan anu nuju dilampahkeun, teu kaganggu ku naon-naon.
• Uncal tara ridu ku tanduk. Hartina : Jelema mah tara pusing atawa kaganggu ku élmuna anu loba.

Read More

Paribasa Sunda | 6

• Adéan ku kuda beureum. Hartina : Beunghar ku barang titipan atawa ginding ku pakéan batur.
• Adigung-adiguna. Hartina : Gedé hulu, boga rasa leuwih ti batur. Kaciri dina laku-lampahna jeung omonganana.
• Adam lali tapel. Hartina : Poho ka baraya jeung poho ka lemah cai.
• Adat kakurung ku iga. Hartina : Adat téh hésé digantina.
• Ajak Jawa. Hartina : Ngajak anu henteu saenyana, henteu terus jeung haté, ngan ukur papaés baé, supaya ngeunaheun batur.
• Akal koja. Hartina : Pinter dina kagoréngan atawa kajahatan.
• Aki-aki tujuh mulud. Hartina : Lalaki nu geus kolot pisan.
• Aku panggung. Hartina : Daréhdéh jeung méré mawéh, ngan hanjakal ku ieu aing, asa pangpunjulna, pangbeungharna jst.
• Aku-aku angga. Hartina: Ngaku barang batur kalawan ngandung maksud hayang mibanda. Ngaku baraya batur anu beunghar atawa jeneng kalawan aya pangarahan, mamrih kahormatan atawa kauntungan.
• Alak paul. Hartina : Tempat anu lain di kieuna, ngeunaan jauhna jeung pisusaheunana.
• Alak-alak cumampaka. Hartina : Resep jeung hayang dipuji ku batur, boga rasa pangpunjulna. ; Anu handap hayang nyaruaan nu luhur, nu hina hayang nyaruaan nu mulia jst.
• Alus panggung (Alus laur) = Alus laur, hadé omé. Hartina : Tegep dedeg pangadegna.
• Ambek nyedek, tanaga midek. Hartina : Ari napsu pohara gedéna, ngan jakal teu kaanteur ku tanaga, ma'lum geus ropoh.
• Ambekna sakulit bawang. Hartina : Gampang pisan ambek.
• Anak emas. Hartina : Budak atawa kolot nu kacida dipikanyaahna. Teu kudu ku indung-bapana baé; bisa ogé ku dununganana.
• Anak mérak kukuncungan. Hartina : Sipat-sipat nu aya di anak, babakuna nu hadéna, sasarina loba anu diturunkeun ku kolotna.
• Anak puputon. Hartina : Anak nu kacida didama-damana; nu pohara dipikanyaahna.
• Anjing ngagogogan kalong. Hartina : Mikahayang nu lain-lain, anu pamohalan pilaksanaeun.
• Ari umur tunggang gunung, angen-angen pecat sawed. Hartina : Ari umur geus luhur, tapi haté ngongoraeun kénéh.
• Asa ditonjok congcot. Hartina : Meunang kabungah anu gedé, anu saenyana teu diarep-arep.
• Asa nanggeuy endog beubeureumna. Hartina : Kacida nyaahna.
• Asa potong leungeun katuhu. Hartina : Leungiteun jelema anu pohara hadé gawéna.
• Asa tungkeb bumi alam. Hartina : Rarasaan jelema anu pohara bingungna, nuju poék mongkléng pipikiranana.
• Ati mungkir, beungeut nyanghareup. Hartina : Palsu, siga sono, tapi henteu. Siga suka, tapi henteu. Siga nyaah, tapi henteu jeung saterusna.
• Ati putih, badan bodas. Hartina : Bérésih haté, teu aya geuneuk-maleukmeuk.
• Aub payung, sabet sapon, sabasoba. Hartina : Wewengkon, ngeunaan tanah.
• Awak sabeulah. Hartina : Teu rimbitan, mun ninggang di awéwé teu boga salaki, mun ninggang di lalaki teu boga pamajikan.
• Awak sampayaneun. Hartina : Maké pakéan nu kumaha baé ogé, katénjona pantes atawa lucu baé.
• Aya astana sajeungkal. Hartina : Anu mustahil ogé bisa kajadian. Upamana budak leutik kénéh geus maot, sabab sasarina mah nu geus kolot pisan anu maot téh jst.
• Aya bagja teu daulat. Hartina : Arék meunang bagja atawa kauntungan, tapi teu tulus.
• Aya jalan komo meuntas. Hartina : Eukeur mah aya maksud, turug-turug aya pilantaraneunana.
• Aya peurah. Hartina : Aya komara, aya harga, aya pangaji.
• Ayakan tara meunang kancra. Hartina : Nu bodo jeung nu pinter moal sarua darajatna jeung pangasilanana.
• Babalik pikir. Hartina : Tadina goréng ayeuna mah jadi hadé. Tadina ngedul, ayeuna mah jadi getol jst.
• Balég tampelé. Hartina : Ari rasa tresna ka lalaki geus aya, ngan lamun papanggih jeung jelemana, gedé kénéh kaéra.
• Bali geusan ngajadi. Hartina : Tempat dilahirkeun.
• Balik ngaran. Hartina : Ngadon maot di lembur batur. Nu balik téh lain jelemana, tapi ngaranna wungkul.
• Balung kulit, kotok meuting. Hartina : Teu eureun-eureun nyeri haté ti baheula nepi ka kiwari.
• Balungbang timur, caang bulan opat welas, jalan gedé sasapuan. Hartina : Béak karep ku rido. Bérésih haté.
• Bancang pakéwuh. Hartina: Kasusah atawa karerepet. Sasarina mah ngeunaan kasusah atawa karerepet anu galedé baé.
• Banda tatalang raga. Hartina : Lamun urang papanggih jeung karerepet, gering upamana, euweuh halanganana urang ngajual barang nu aya pikeun ngabdla diri, meuli ubar sangkan waras.
• Banteng ngamuk, gajah méta. Hartina: Naon baé atawa saha baé anu dipikasieun ku urang.
• Batok bulu eusi madu. Hartina: Nyolong bade, teu cocog jeung taksiran. Siga miskin, tapi beunghar. Siga bodo, tapi pinter jst. Ari nilik kana rupana mah goréng éta jelema téh, ngan haténa jeung uteukna mah hadé.
• Batu turun, keusik naék. Hartina : Loba turunan ménak anu teu jareneng, tapi sabalikna loba turunan somah anu jareneng.
• Belang bayah = Gindi pikir belang bayah Hartina : Boga pikiran goréng ka pada kawula.
• Béngkok tikoro. Hartina : Ku lantaran aya halangan, rejeki anu geus nyantong ogé, euweuh deui.
• Bengkung ngariung, bongkok ngaronyok. Hartina : Babarengan hina, cilaka atawa rugi.
• Beurat birit. Hartina : Hésé jeung sungkan dititah.
• Beurat nyuhun, beurat nanggung, beurat narimakeun inya. Hartina: Pohara narimakeunana kana pitulung, ngan teu kawasa ngedalkeun ku lisan atawa tulisan. Anging Gusti anu tingali.
• Beureum paneureuy = Seuseut batan neureuy Hartina : Hésé pisan (seuseut-seuat) ngahasilkeun maksud.
• Beuteung anjingeun. Hartina : Ngeunaan ka jelema anu beuteungna cara beuteung anjing. .
• Biwir nyiru rombéngeun. Hartina : Resep mukakeun rasiah sorangan atawa rasiah batur.
• Biwir sambung lémék, suku sambung lengkah. Hartina : Henteu milu-milu kana tanggung­jawabna mah; ieu mah ngan saukur mangnepikeun; dumeh jadi utusan, ngemban timbalan nu lian.
• Bobo sapanon, carang sapakan. Hartina : Aya kuciwana, lantaran aya kakuranganana atawa karuksakanana.
• Cara badak Cihéa. Hartina : Leumpangna nyuruntul baé. ; Lamun papanggih di jalan, tara nanya-nanya acan.
• Dibéjér-béaskeun. Hartina : Ditérangkeun kalawan eces pisan­
• Dipiamis buah gintung. Hartina : Disangka hadé jeung bageur, tapi buktina goréng, jeung jahat.
• Gurat batu. Hartina: Pageuh jangji, tara ngarobah naon baé anu geus dipasinikeun.
• Hampang birit. Hartina : Gampang jeung daékan dititah.
• Henteu asa jeung jiga. Hartina : Teu asa-asa. Teu asa ka deungeun-deungeun, tapi asa ka dulur baé, ku lantaran geus lila babarenganana.
• Hirup ngabangbara Hartina: Ari tempat pikeun matuh mah leutik tur teu tumaninah, tapi lamun kaluar ti imah ginding, teu éléh ku batur.
• Jauh ka bedug. Hartina : Dusun, bodo, euweuh kanyaho.
• Ka bala, ka balé. Hartina : Bisa nyaluyukeun diri di tempat mana baé, atawa jeung jelema nu kumaha baé.
• Kacanir bangban Hartina: Meunang wiwirang = Kawiwirangan
• Kahieuman bangkong Hartina : Ku lantaran mangnyimpenkeun barang batur, nepi ka jiga nu beunghar.
• Kandel kulit beungeut. Hartina : Euweuh kaéra.
• Kawas bangkong katuruban batok. Hartina: Bodo katotoloyoh, euweuh pisan kanyaho.
• Keur nuju béntang surem. Hartina : Keur sué, atawa tiis badan; lamun guna-tani ku hama jeung lamun dagang terus-terusan rugi baé.
• Kurung batok­ Hartina : Teu resep nyanyabaan, ni'mat cicing di imah baé.
• Lain ka tulang munding kabeureuyan mah, ku cacuk peda. Hartina : Arék cilaka mah ku kasalahan anu leutik ogé bisa, teu kudu kasalahan anu gedé baé.
• Meubeut meulit. Hartina : Mamawa.
• Mindingan beungeut ku saweuy. Hartina : Ari haté goréng, ngan budi parangi marahmay, perluna pikeun mindingan haté anu goréng tea, maksudna: supaya ulah kaciri.
• Mun teu ngakal, moal ngakeul. Hartina : Mun teu usaha moal pinanggih jeung rejeki pibekeleun hirup.
• Ngabuntut bangkong Hartina : Ku lantaran teu nyaho bener kana perkarana atuh teu bisa terus nyaritakeunana. Teu sanggup migawé hiji pagawéan nepi ka anggeusna
• Ngacak ngebur. Hartina : Rek maké naon baé ogé bisa, da geus aya jeung geus sadia.
• Ngadaweung ngabangbang areuy. Hartina : Pohara nineungna kana jaman nu geus kasorang nepi ka matak waas pacampur jeung sedih.
• Ngadu angklung di pasar. Hartina : Papaduan nguruskeun nu euweuh mangpa'atna di hareupeun jalma loba.
• Ngadu-ngadu rajawisuna. Hartina : Mawakeun omongan si A ka si B, ogé carita si B dipupulihkeun ka si A. Temahna si A jeung si B téh paraséa, paréa-réa beunang jeung paréa-réa omong.
• Ngagulkeun payung butut. Hartina : Ngagulkeun luluhur sorangan.
• Ngajul bulan ku asiwung = Mesék kalapa ku jara. Hartina : Usaha anu mubadir, moal ngadatangkeun hasil.
• Ngaliarkeun taleus ateul. Hartina : Ngabéja-béjakeun kagoréngan atawa kajahatan anu lian.
• Ngawur kasintu, nyieuhkeun hayam. Hartina : Ngaraeh jeung darehdeh ka deungeun, sabab hayang dipuji, tapi teu nolih jeung nyapirakeun ka dulur atawa ka baraya.
• Ngijing sila, béngkok sembah. Hartina : Goréng haté, teu satia ka anu jadi pamingpin atawa dunungan
• Ngusap birit, bari indit. Hartina : Ku lantaran ambek nyedek atawa éra parada, .eos baé indit, teu amit heula ka nu araya di dinya.
• Nu asih dipulang sengit, nu haat dipulang moha. Hartina : Nu hadé jeung loba jasana ka diri urang, dinyenyeri ku urang, ku omongan atawa kalakuan anu goréng.
• Nulungan anjing kadempét. Hartina : Nulungan jalma nu teu boga pisan rasa tumarima.
• Paanteur-anteur julang. Hartina : Silih anteur maké aya dua tilu kalina.
• Sakaru-kuru lembu, saregéng-regéng banténg. Hartina : Samiskin-miskinna ogé pangagung mah tangtu baé moal miskin cara somah nu teu boga.
• Sentak badakeun. Hartina : Teu ceehan dina digawé. Dina mimiti mah pohara getolna, tapi beuki lila, beuki ngedul, tungtungna pagawéan téh diantep teu dipigawé pisan.
• Seukeut ambeu, seukeut panon. Hartina : Loba mata-matana jeung pinter nyusud perkara, nepi ka perkara nu kumaha baé ogé bisa kabongkar. Ieu téh ngeunaan ka pulisi.
• Tamplok aseupan. Hartina : Nurun sagemblengna ka anak, boh dedeg pangadegna, boh tingkah polahna.
• Tamplok batokeun Hartina : Teu bisa nyésakeun rejeki; sabaraha sabaraha ogé béak-béak baé.
• Teu diambeuan. Hartina : Teu dipikasérab, teu dipikasieun.
• Teu mais teu meuleum. Hartina : Teu aya patalina pisan.
• Teu nyaho di alip bingkeng. Hartina : Bodo teu bisa maca-maca acan, da teu sakola.
• Teu puguh alang-ujurna. Hartina : Teu puguh éntép-seureuhna. Teu bérés. Lain kitu kuduna.
• Tikoro andon peso. Hartina : Ngadeukeutan jalma anu bakal ngahukum atawa nganyényeri ka diri urang.
• Totopong heureut dibébér-bébér, tangtu soéh. Hartina: Nyukupkeun ku pangala nu sakitu saeutikna. Tangtu baé matak jadi kasusahan, Iamun rejeki atawa pangala ngan saeutik, ari kaperluan jeung pangaluaran anu sakitu lobana.
• Ulah beunghar méméh boga. Hartina : Ulah adigung nyéta-nyéta anu beunghar, turtaning henteu atawa tacan boga pakaya.
• Ulah kabawa ku sakaba-kaba. Hartina : Ulah kabawa ku nu teu paruguh, maksudna : kabawa ku jurig, dedemit jst.

Read More

Paribasa Sunda | 5

1. Asa dijual payu Hartina : Nunggelis euweuh batur, karana ditinggalkeun.
2. Asa ditumbu umur. Hartina : Boga rasa kahutangan budi nu pohara gedéna, sabab kacida tumarimana ditulungan keur waktu nandangan lara atawa meunang karerepet anu gedé.
3. Aya jalan komo meuntas. Hartina : Aya pitantaraneun atawa pijalaneun pikeun ngalaksanakeun atawa ngabulkeun kahayang.
4. Bisa mihapékeun maneh. Hartina : Hade tingkah-polahna jeung budi-basana, nepi ka batur teh nyaaheun jeung resepeun.
5. Biwir nyiru rombengeun. Hartina : Resep ngucah-ngacehkeun rasiah wa kaaéban, boh nu sorangan, boh nu batur.
6. Cacag-nangkaeun. Hartina : Henteu bérés, henteu rata.
7. Cara merak. Hartina : Beuki pisan kana lada.
8. Cécéndét mandé kiara. Hartina : Nu leutik nyaruaan nu gedé. Nu miskin nyaruaan nu beunghar. Nu lembék nyaruaan anu kuat.
9. Daluang katinggang mangsi. Hartina : Susuganan katuliskeun aya jodo (waris).
10. Dihin pinasti, anyar pinanggih. Hartina : Baheula ditangtukeunana, kakara ayeuna kalampahanana. Geus kitu ti ajalina, kakara ayeuna kajadianana.
11. Dikerid peuti. Hartina : Euweuh nu tinggaleun, kolot-budak. awéwé-lalaki dibawa kabéh.
12. Gindi pikir, belang bayah. Hartina : Boga pikiran goréng ka papada kawula.
13. Hade ku omong, goréng ku omong. Hartina : Omongan nu hadé balukarna hadé, jeung omongan anu goréng, goréng deui balukarna.
14. Hapa-hapa gé ranggeuyan. Hartina : Enya ari miskin téa mah, ngan lumayan, da ari salaki mah boga.
15. Ieu aing uyah kidul. Hartina : Boga rasa pangleuwihna ti pada batur, boh ngeunaan rupa, pangarti, pangaboga, pangkat atawa kakawasaan.
16. Kawas leungeun anu palid. Hartina : Ngopépang leungeunna teu daék ci­cing: sakur jalma nu deukeut dirampa atawa di. cekel.
17. Lieuk euweuh ragap taya. Hartina : Teuing ku miskin nepi ka teu boga naon-naon.
18. Luncat mulang. Hartina : Teu beunang dicekel omonganana, sabab sok robah.
19. Malingping pakél ku munding = Ngajul bulan ku asiwung. Hartina : Ngajalankeun (Mikarep) hiji perkara anu taya pihasileunana.
20. Manuk hiber ku jangjangna. Hartina : Jalma hirup ku akalna. Ku lantaran boga akal, bisa nyiar kipayah.
21. Mapay ka puhu leungeun. Hartina : Mamawa ka kolot atawa ka guru, turtaning kolot atawa guru mah teu nyaho naon-naon jeung euweuh patalina saeutik-eutik acan.
22. Marebutkeun paisan kosong. Hartina : Marebutkeun hiji perkara anu teu aya hasilna atawa mangpaatna.
23. Maung ompong, karéta kosong, bedil kosong. Hartina : Matak pikasérabeun, pikasieuneun, atawa pireuwaseun.
24. Maut nyéré ka congona. Hartina : Keur ngora senang, tapi ari kakolotnakeun susah.
25. Méméh emal, emél heula. Hartina : Memeh urang mahugi naon-naon ka pipamajikaneun, kudu neundeun omong heula; kudu menta jeung ditarima panglamarna heula.
26. Meungpeun carang ku ayakan. Hartina :. Nyaho yen batur téh salah atawa mi­gawé anu dilarang ku Nagara, tapi teu kitu kieu, kalah ka api-api teu nyaho.
27. Meungpeung teugeu harianeun. Hartina : Embung pisan tutulung ka batur nu keur susah atawa butuh.
28. Miceun batok meunang coét. Hartina : Miceun nu goréng ku lantaran hayang meunang nu alus, tapi tungtungna meunang nu goréng deui baé.
29. Miceun beungeut. Hlartina : Ngabalieur, embung padeuleu-deuleu awahing ku ngéwa atawa éra.
30. Mihapé hayam ka heulang. Hartina : Mihapekeun duit atawa barang ka je­lema anu puguh keur pohara butuhna ku duit atawa ku barang. Balukarna : duit atawa barang urang téa digasab.
31. Mipit teu amit, ngala teu ménta. Hartina : Maling boga batur.
32. Moal ceurik menta eusi. Hartina : Keun bae mawa wadah anu gedé ogé, da lain hayang loba dibéréna.
33. Monyet kapalingan jagong. Hartina : Lalawora dina ngajaga naon baé, anu saenyana mah kudu diraksa hadé-hadé ku urang.
34. Monyét kapalingan jagong. Hartina : Tukang maling kapalingan, tukang tipu katipu, tukang ngarah-ngarinah karoroncodan.
35. Mopo méméh nanggung. Hartina : Horéam, teu sanggup méméh prak.
36. Mun teu ngoprék, moal nyapék. Mun teu ngakal, moal ngakeul. Mun teu ngarah, moal ngarih. Hartina : Lamun teu digawé, nyiar kipayah, tangtu pisusaheun pikeun hirup, kumaha petana bisa dahar, make jst.
37. Muncang labuh ka puhu, kebo mulih pakandangan. Hartina : Sabadana ngumbara mangtaun-taun di lembur batur, ayeuna balik ka lemah-caina.
38. Mupugkeun tai kanjut. Hartina : Ngetrukkeun pangaboga dina waktuna nyunatan atawa ngawinkeun anak anu kacida dipikameumeutna.
39. Nepak cai, malar cérét. Hartina : Ngihtiaran supaya rasiah nu aya di batur, dicaritakeun ka urang.
40. Neukteuk curuk dina pingping. Hartina : Ngadakwakeun nu lian, tapi anu ngadakwakeunana milu susah sabab milu katarik kana perkara, milu adu hareupan jeung hakim.
41. Ngadagoan uncal mapal. Hartina : Ngadagoan jeung mikahayang kana rejeki, tapi sungkan ihtiar pikeun ngadatangkeun atawa ngahasilkeun rejeki anu didago-dago téa.
42. Ngarancabang pikir. Hartina : Loba teuing kahayang; henteu nyanghareupan kahayang sarupa baé.
43. Ngarangkaskeun dungus. Hartina : Ari hayangna jeung bogohna mah geus ti baréto, ti keur ngora kénéh, ngan boh lalaki boh awéwé, kaselang heula ku kawin ka nu séjén. Kakolotnakeun kakara diparengkeun ngajodo.
44. Ngarangkay koja. Hartina : Robah adat, tina hadé kana goréng, ngan henteu ngadadak, tapi lila.
45. Ngobah-ngobah macan turu, ngusik-ngusik ula mandi. Hartina : Ngaganggu atawa nyusahkeun ka gegedén; temahna matak cilaka atawa susah ka diri sorangan.
46. Nincak parahu dua. Hartina : Ngadunungan ka duaan atawa boga dua pausahaan.
47. Nini-nini dikeningan = Éwé randa dihiasan. Hartina : Ngamahalkeun barang naon baé anu geus ruksak, nu ngan kari sabroeun baé.
48. Nista, maja, utama. Hartina : Ngeunaan naon baé ogé, boh kahadéan, boh kagoréngan, kakara disebut utama, lamun geus tilu kali ngalampahkeunana. Sasarina Nista, maja, utama teh dilisankeun ka jelema anu geus tilu kali ngajalankeun kajahatan, kalawan ngandung maksud : Entong dihampura, sabab geus cukup kagorénganana.
49. Nunggul pinang. Hartina Nunggelis (nyorangan): geus teu indung teu bapa, teu baraya-baraya acan. Sasarina ngeunaan ka budak atawa ka jelema anu ngora keneh, tara ngeunaan aki-aki atawa nini-nini.
50. Nya picung nya hulu maung. Hartina : Nu nanya jeung nu ngajawab teu sapagodos; pananya jeung jawab téh pasalia, henteu nyambung.
51. Nyeri beuheung sosonggéteun. Hartina : Pohara ngarep-ngarepna, tapi anu diarep-arepna henteu jol baé datang.
52. Nyieun pucuk ti girang. Hartina : Néangan pilantaraneun paséa, parebut bener.
53. Nyiruan mah teu resepeun nyeuseup nu pait. Hartina : Lumrahna manusa teu resep reureujeungan jeung nu teu boga.
54. Omong harus batan goong. Hartina : Béja téh gancang naker nerekabna, malah sasarina mah béja anu nerekab téh leuwih hébat ti batan goong.
55. Owah gingsir. Hartina : Henteu tetep, henteu ajeg, ganti, ngeunaan pikiran jelema.
56. Pacikrak ngalawan merak = Bonténg ngalawan kadu. Hartina : Tangtu éléhna, sabab nu leutik ngalawan nu gedé. Tangtu éléhna, sabab nu lembék ngalawan nu kuat.
57. Pait daging, pahang tulang. Hartina : Carang gering.
58. Palid ku cileuncang. Hartina : Ngeunaan ka nu ngadu, sanajan mo­dalna gedé, ari nuju apes mah éléh ku nu modalna saeutik.
59. Panday tara bogaeun bedog. Hartina : Sasarina ari tukangna mah sok tara bogaeun.
60. Papadon los ka kolong. Hartina : Cidra tina jangji, teu nedunan jangjina.
61. Papais-pais paray. Hartina : Ngaredeng bareng satempat, tur bérés deuih.
62. Pelengkung beukas nyalahan. Hartina : Ari keur ngora keneh bageur, tapi ka kolotnakeun teu bageur.
63. Peunggas rancatan. Hartina : Teu bisa terus dagangna, sabab modalna geus béak.
64. Peupeureum asu. Hartina : Tacan mondok tibra, keur leleyepan kénéh. Sakur nu ngomong, boh di imah boh di luar, kadéngé kénéh.
65. Peureum kadeuleu, beunta karasa. Hartina : Inget baé, teu bisa poho. Ieu téh lain ngeunaan kana barang, tapi ka jelema.
66. Piit ngeundeuk-ngeundeuk pasir. Hartina : Mikarep nu lain babadna, tangtu moal kasorang.
67. Pindah pileumpangan. Hartina : Ganti adat, robah kalakuan, tina hadé kana goreng. Anu tadina daréhdéh, soméah tur handap asor jadi haseum budi tur adigung gedé hulu.
68. Pinter aling-aling bodo. Hartina : Pinter tapi embung kanyahoan ku batur yén pinter: ku sabab éta nyeta-nyeta anu bodo.
69. Pipilih nyiar nu leuwih, kocéplak meunang nu pécak. Hartina : Milih kalawan taliti naker, ku lantaran hayang meunang nu pangalusna pisan, tapi temahna meunang nu panggoréngna.
70. Piritan milu endogan. Hartina : Pipilueun kana hiji kalakuan ku lantaran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan, nepi ka goréng katénjona.
71. Potol jarum. Hartina : Ngeunaan awéwé nu taya pakayana pisan.
72. Potol téko. Hartina : Ngeunaan lalaki nu taya pakayana pisan.
73. Puasa manggih lebaran. Hartina : Anti saumur-umur miskin, tuluy dina hiji waktu papanggih jeung kamuliaan atawa rejeki anu gedé, sasarina sok pohara kacemekanana, nepi ka siga anu mangpang-meungpeung.
74. Pucuk awian. Hartina : Henteu puguh tangtunganana, gampang pisan kapangaruhan ku nu séjén.
75. Pupulur méméh mantun. Hartina : Ménta ganjaran méméh aya jasa. Ménta buruhan méméh digawé.
76. Pur manuk. Hartina : Ari upah duit mah meunang, ngan henteu meunang dahareun atawa ududeun cara sasari.
77. Puraga tamba kadengda. Hartina : Migawé hiji pagawéan henteu jeung enya-enya. Henteu ngandung maksud supaya hadé hasilna, ieu mah padu ulah dipaido baé.
78. Rambat kamalé. Hartina : Dina ayana perkara, maké ngarawél ka si itu, mamawa ka si ieu, tapi temahna mah urang sorangan anu salah jeung anu disalahkeunana.
79. Riung-mungpulung. Hartina : Ngumpul saduduluran.
80. Rup ku padung, rap ku lemah, katuruban taneuh beureum. Hartina : Maot. Sasarina ngeunaan kanyeri anu satungtung hirup moal poho sanajan nepi ka maot.
81. Sabobot sapihanéan. Hartina : Sauyunan, sapapait, samamanis, sabagja, sacilaka.
82. Sagalak-galaking macan, moal datang ka nyatu anak. Hartina : Sakumaha kejemna atawa tégana nu jadi bapa, moal datang ka nyilakakeun atawa ngabinasa ka nu jadi anak.
83. Sagolék pangkék,sacangreud pageuh. Hartina : Henteu cidra kana jangji.
84. Saluhur-luhur punduk, tara ngaliwatan hulu. Hartina : Sapinter-pinterna murid, pangartina moal leuwih ti guruna.
85. Sapu nyéré pegat simpay.. Hartina Paturay papisah.
86. Sarumbak panggangan. Hartina : Sanggeus réngsé dagangna jeung daganganana geus payu kabéh.
87. Saumur nyunyuhun hulu. Hartina : Saumur hirup, rumingkang di bumi alam.
88. Saungkab peundeuy. Hartina : Omongan anu pondok, tur kurang manis.
89. Séngsérang padung. Hartina : Ngeunaan awéwé atawa lalaki anu loba kénéh napsuna cara baheula keur ngora. Sasarina aya di jelema nu geus kolot, nu téréh paéh.
90. Séngsérang panon. Hartina : Ngeunaan awéwé atawa lalaki anu mi­miti begér, resep nénjo ka kabogoh. Bogoh enyaan mah encan.
91. Seuneu hurung dipancaran. Hartina : Nu keur napsu, heug ditambahan pisan ku pikakeuheuleun, tangtu baé ngambekna jadi tambah.
92. Teu aya sarebuk samérang nyamu. Hartina : Teu aya saeutik-eutik acan.
93. Teu mais, teu meuleum. Hartina : Teu pipilueun, teu aya patalina naon­naon.
94. Teu nyaho di hitut bau. Hartina : Bodo kacida, teu nyaho di naon-naon.
95. Ti batan meunang pala, anggur meunang palu. Hartina : Jeung meunang kangeunahan mah, kalah ka meunang kateungeunahan (rugi, wiwirang, atawa kanyeri).
96. Ti peuting kapalingan, ti beurang kasayaban. Hartina : Sababaraha kali karurugian atawa karoroncodan.
97. Tunggul diparud, catang dirumpak. Hartina : Euweuh nu dipikasérab, terus baé ngalajur napsu.
98. Tuturut munding. Hartina : Nurutan batur baé, boh bener, boh salah.
99. Ulah pangkat méméh jeneng. Hartina : Ulah adigung hayang nyaruaan ka nu geus jeneng, lamun urang henteu atawa tacan jeneng.
100. Uyah tara téés ka luhur. Hartina : Galibna sipat indung-bapa anu haradé atawa garoréng, sok diturunkeun ka anak-incuna.

Read More

Paribasa Sunda | 4

1. Asak warah. Hartina : Cukup atikan (didikan). Cirina : Henteu dusun, basa jeung paripolahna merenah euweuh nu salah.
2. Atah warah. Hartina : Kurang atikan (didikan). Cirina : Dusun. Basa jeung paripolahna loba nu salah.
3. Awak satilas. Hartina : Jangkung lenjang.
4. Bentik curuk balas nunjuk. Hartina : Ngan maréntah baé ka batur, ari prak ku manéh mah henteu.
5. Bilatung ninggang dagé. Hartina : Meunang kauntungan.
6. Bilih aya tutus bengkung. Hartina : Bilih lepat pokpokanana.
7. Caina hérang, laukna beunang. Hartina : Hasil maksud kalawan bérés, teu aya kaributan atawa pacéngkadan naon-naon.
8. Cangkir emas eusi délan. Hartina : Omonganana mah alus, nepi ka urang jadi percaya jeung kataji, tapi haténa jahat jeung matak bahaya ka urang.
9. Cara cai dina daun bolang. Hartina : Papatah anu henteu digugu, atuh teu aya mangpa'atna.
10. Caréham hayameun. Hartina : Gampang pisan laparna.
11. Ceuli léntaheun. Hartina : Resep ngadéngékeun kagoréngan atawa kaaéban batur.
12. Cicing dina sihung maung. Hartina : Nganjrek di jelema anu bisa nyusah­keun atawa nyilakakeun ka diri urang.
13. Cikal bugang. Hartina : Maot pangheulana dina pangperangan.
14. Cikaracak ninggang batu, laun-laun jadi legok. Hartina : Ku dileukeunan mah sakumaha héséna ogé, laun-laun jadi bisa.
15. Clik putih, clak hérang. Hartina : Kaluar tina haté anu beresih, rido pisan, pasrah pisan, teu aya geuneuk maleukmeuk.
16. Congo-congo ku amis, mun rek amis oge puhuna. Hartina : Kumaha arék bageurna di nu jadi anak, lamun bapana henteu bageur jst.
17. Cueut ka hareup. Hartina : Geus kolot, geus deukeut ka paéh.
18. Ditangtang-diténgténg, dijieun bonténg sapasi. Hartina : Dipandang anéh (modél).
19. Ditilik ti gigir lenggik, disawang ti tukang lenjang, diteuteup ti hareup sieup. Hartina : Lenjang jeung geulis rupana.
20. Ditiung geus hujan. Hartina : Kakara ati-ati, sanggeus meunang kasusahan atawa kacilakaan.
21. Diwayangkeun. Hartina : Remen dicaritakeun kahadéanana atawa kagorénganana ka jalma loba.
22. Gunung tanpa tutugan. Hartina : Euweuh anggeusna, teu béak-béak. Sasarina ngeunaan pagawéan atawa perkara.
23. Gurat cai. Hartina : Jalir jangji.
24. Héjo tihang. Hartina : Remen pindah tempat, imah atawa pagawéan.
25. Jogjog neureuy buah loa. Hartina : Milampah anu moal pihasileun.
26. Ka cai jadi saleuwi, ka darat jadi salebak. Hartina : Sauyunan, layeut pisan, kamana-mana ogé babarengan baé.
27. Kaceluk ka awun-awun, kawentar ka janapria, ka koncara ka mancanagara. Hartina : Kawentar ka mana-mana.
28. Kajeun pait tungtung amis, manan amis tungtung pait. Hartina : Ti batan ahirna matak susah, leuwih hadé dicaritakeun ti heula, naon anu matak pisusah­eunana.
29. Katempuhan buntut maung. Hartina : Batur anu salahna atawa anu boga dosana, tapi urang anu kudu nyanghareupan balukarna.
30. Katumbukan catur, kadatangan carita. Hartina : Loba anu embung, sabab ngagedékeun jeung ngagugulukeun panyéréwédan.
31. Kawas cucurut kaibunan. Hartina : Ngeunaan ka jelema anu goréng patut rupana, matak sareukseuk panon anu nénjo.
32. Kawas térong beulah dua. Hartina : Sarua baé rupana (sakarupa), naha adi jeung lanceuk atawa anak jeung indung-bapa.
33. Kawas wayang pangsisina. Hartina : Goréng rupana. Ngeunaan ka jelema.
34. Keur tulang-tonggong. Hartina : Kakayaan anu matak teteg atawa reugreug kana haté, karana sawaktu-waktu lamun aya kaperluan penting, bisa dipaké.
35. Kumaha kejebur caina, geletuk batuna baé. Hartina : Kumaha béhna baé, henteu jadi pikiran.
36. Lain ku tulang munding kabeureuyan mah, ku cucuk peda. Hartina : Perkara leutik, tapi bisa jadi matak cilaka.
37. Lungguh tutut. Hartina : Siga lungguh, tapi ari saenyana mah henteu.
38. Matih tuman batan tumbal. Hartina : Leuwih gedé hasilna tina latihan ti batan tina tumbal atawa jampé.
39. Nepak cai malar cérét. Hartina : Ngomongkeun jeung ngagogoréng ka batur, supaya batur téh ragrag ngaranna jeung kawentar kagorénganana. Nu dipalar, supaya ngan urang wungkul anu dipikaresep ku sobat jeung nu pangseubeuhna ngahakan pakayana.
40. Népakeun jurig pateuh. Hartina : Puguh urang anu goréng, tapi kago­réngan urang téh ditamplokkeun ka batur sangkan urang sorangan salamet.
41. Nété sémplék, nincak semplak. Hartina : Kieu salah, kitu salah, taya hiji pausahaan anu ngahasilkeun, taya hiji kalakuan anu nguntungkeun.
42. Nété tarajé, nincak hambalan. Hartina : Kudu merenah. Lamun aya uruskeuneun téh urang kudu datang ka nu handap heula, kakara terus, beuki ditu, beuki ka nu leuwih luhur pangkatna.
43. Neukteuk mari anggeus, rokrok pondokeun, peung­gas harupateun. Hartina : Heuras haténa, teu sabar dina nyanghareupan rupa-rupa kasusahan jeung babari luluasan.
44. Neundeun haté. Hartina : Boga kahayang nu dirasiahkeun.
45. Neundeun piheuleut, nunda picela. Hartina : Néangan pilantaraneun supaya jadi go­réng; supaya temahna papisah, teu ngahiji deui.
46. Ngabéjaan bulu tuur. Hartina : Ngabéjaan ka nu geus nyahoeun.
47. Ngadek sacékna, nilas saplasna. Hartina : Ngomongna henteu diréka-réka, satarabasna baé, euweuh anu dipaké sumput-salindung.
48. Ngalebur tapak. Hartina : Boga ngaran anu goréng ku lantaran keur ngora goréng laku-lampahna. Pikeun ngalebur dosa jeung ngoméan ngaran nu geus goréng téa, ka kolotnakeun jadi bageur: hadé laku-lampahna.
49. Ngalétak ciduh. Hartina : Narik atawa ngabatalkeun.
50. Ngégél curuk. Hartina : Lapur teu meunang hasil naon-naon.
51. Nilik bari ngeusi. Hartina : Babanda ngumpulkeun parabot imah, henteu disakalikeun, tapi ditungtut, saeutik-saeutik, lila-lila ogé loba.
52. Noong ka kolong. Hartina : Leutik haté, leutik pangharepan.
53. Nu temen tinemenan. Hartina : Nu enya-enya usahana pikeun ngahon­tal kahayangna, bisa tinekanan maksudna.
54. Nu titeuleum disimbeuhan. Hartina : Nu keur susah ditambah kasusahanana, nu keur nyeri, beuki dinyenyeri, nu keur cilaka, beuki dicilakakeun.
55. Nuju hurup ninggang wirahma. Hartina : Ngeunaan ka nu ngaji, laguna alus, ngecapkeunana bener jeung panjang pondokna merenah.
56. Nulungan anjing tiselap. Hartina : Nulungan jelema anu teu aya panari­mana.
57. Nurub cupu. Hartina : Repok anu alus pisan, lalakina kasép, awéwéna geulis, lalakina bageur, awéwéna satia jst.
58. Nuturkeun indung suku. Hartina : Leumpang sakaparan-paran.
59. Nyicikeun cai, murulukkeun lebu. Hartina : Turun cadu (Cacaduan). Pantang ngalampahkeun hiji perkara anu dilarang ku luluhur.
60. Nyiduh ka langit. Hartina : Mapatahan ka nu saluhureun umurna, pangkatna atawa kanyahona.
61. Nyokor = Néngtérégé = Ningnang. Hartina : Make pakéan naon ogé teu pantes baé.
62. Nyokot lésot, ngeumbing porot. Hartina : Taya usaha anu ngahasilkeun.
63. Nyolok mata buncelik. Hartina : Nganyenyeri ka batur ku omongan atawa laku-lampah goréng di hareupeunana.
64. Nyolong badé. Hartina : Sulaya tina taksiran. Disangka goréng, saenyana hadé atawa sabalikna. Disangka bodo, saenyana pinter atawa sabalikna jst.
65. Nyoo gado. Hartina : Ngamaénkeun jelema anu kudu dihormat, boh sakoloteun, boh saluhureun.
66. Nyuhunkeun bobot pangayon (timbang taraju). Hartina : Ménta pangampura jeung ménta tim­bangan, da puguh geus rumasa ari salah jeung dosa mah.
67. Nyukcruk walungan, mapay-mapay wahangan. Hartina : Kalawan taliti pisan nalungtik luluhur; imeut pisan ti bapa ka aki jeung saterusna.
68. Oray néangan paneunggeul. Hartina : Nyampeurkeun pibalaieun, ku nyampeurkeun jelema anu keur ijid atawa ngambek ka urang.
69. Rumbak caringin di buruan. Hartina : Dina aya kasusahan atawa karerepet, geus teu boga kolot saluhureun anu bisa mépélingan ka urang.
70. Sahérang-hérangna cibéas, moal hérang cara cisu­mur. Hartina : Sasarina lamun geus aya pacéngkadan, sok tara bisa hadé deui cara baréto saméméh aya pasalia pikir.
71. Salah tincak. Hartina : Goréng kalakuanana, teu merenah paripolahna.
72. Sawaja sabeusi. Hartina : Sarua ménakna atawa beungharna. Ngeunaan ka nu laki-rabi.
73. Tatah wadung. Hartina : Banda meunang hésé capé, upamana imah turunan jst.
74. Témbong gelor. Hartina : Jigana deukeut, tapi saenyana mah jauh.
75. Teu cari ka Batawi, tapi ka salaki. Hartina : Hakan-paké hayang ti salaki.
76. Teu ditari, teu ditakon. Hartina : Teu dipaliré, diantep baé. Teu ditanya-tanya acan.
77. Teu jauh ti tihang juru, teu anggang ti tihang tengah. Hartina : Nya goréng rupana, nya goréng kalakuanana, sok daék pulang-paling.
78. Teu wawuh wuwuh pajauh, teu loma tambah paanggang. Hartina : Balukarna henteu wawuh atawa henteu loma, tangtu pajauh atawa paanggang, henteu raket, teu medok sosobatan, teu silih tulungan atawa silib béréan. Hadéna mah sabalikna, sing wawuh jeung sing loma, sabab balukarna hadé pisan : Jadi sobat anu medok pisan, nepi ka silih tulungan, silih belaan dina aya bancang-pakéwuh.
79. Tiis ceuli hérang mata. Hartina : Ngeunah haté ku lantaran ngeunah deudeuleuan jeung dédéngéan.
80. Tiis-tiis jahé. Hartina : Henteu ribut, senang-senang baé, sa­najan nyanghareupan pagawéan anu loba, tur bangga.
81. Tikoro andon peso. Hartina : Nyampeurkeun pibalaieun atawa pisusaheun, ku nyampeurkeun jelema nu keur ijid atawa ngambek ka urang.
82. Tikoro kotokeun. Hartina : Lamun ngeunaan papakéan, hayang buru-buru dikaput jeung anggeus, supaya buru-buru bisa dipaké. Lamun ngeunaan kadaharan, hayang buru-buru asak, basana téh hayang ngasaan kumaha rasana. Gampang pisan laparna.
83. Tilas tepus. Hartina : Ngan ukur cukup baé, teu aya leuwih­na, teu aya kurangna.
84. Tipu keling, ragaji Inggris. Hartina : Pinter dina kajahatan, pinter dina ngabobodo atawa nipu.
85. Titirah ngadon kanceuh. Hartina : Sejana nyiar kasenangan, tapi jadina pinanggih jeung kasusahan nu leuwih gedé.
86. Tuang jinis. Hartina : Seuri mani akey-akeyan ku lulucon anu sorangan, tapi babaturan mah marolongo bae da teu ngalartieun.
87. Tugur tundan, cuntang gantang. Hartina : Ngajalankeun pagawéan pikeun Nagara.
88. Tumpang-sirang. Hartina : Tumarumpang, teu leleb cumonggahna. Teu pantes barang pakéna.
89. Tunggul kuras. Hartina : Teuteundeunan (duit) anu kakara dipaké lamun pohara perluna.
90. Tunggul sirungan, catang supaan. Hartina : Aya kajadian anu goréng atawa matak teu ngeunah di ahirna.
91. Turun ka ranjang. Hartina : Mun ninggang di awéwé, kawin ka adi salakina anu geus maot. Mun ninggang di lalaki, kawin ka adi pamajikan­ana nu geus maot.
92. Tutung atahan. Hartina : Mun ngeunaan pagawéan atawa jijieunan : hadé sawaréh. Mun ngeunaan pangarti : aya nu apal, aya nu henteu, atawa aya nu bisa, aya nu henteu.
93. Tuturut munding. Hartina : Nurutan batur, kalawan teu dipikir heula hade goréngna.
94. Uyah tara téés ka luhur. Hartina : Kalakuan atawa sipat-sipat anu garoréng, mindeng pisan nurun ka anak-incu.
95. Waspada permana tingal. Hartina : Bisa nyaho kana naon-naon anu tacan atawa arék kajadian.
96. Wawuh munding. Hartina : Ngan ukur wawuh meueusan. Di jalan mah sok silih tanya, tapi teu nyaho di ngaranna atawa tempatna.
97. Weruh sadurung winarah. Hartina : Bisa nyaho kana naon-naon anu tacan atawa arék kajadian, saméméh aya anu, mapatahan atawa ngajar.
98. Wiwirang di kolong catang, nya gedé, nya panjang. Hartina : Wiwirang anu pohara gedéna.
99. Wong asih ora kurang pangalem, wong sengit ora kurang panyacad.Hartina : Nu keur nyaah, deudeuh, moal kurang pijalaneunana enggoning némbongkeun kanyaahna atawa kadeudeuhna, naha ku omongan atawa ku barang. Sabalikna; nu keur ambek atawa ngéwa, moal kurang pijalaneunana enggoning nembrakkeun kakeuheulna atawa kangéwana.
100. Wong becik ketitik, wong ala ketara. Hartina : Kahadéan atawa kagoréngan urang teu bisa disumputkeun dibuni-buni, awal-ahir bakal nembrak katémbong. Ieu téh pépéling, supaya urang nunda laku-lampah anu salah.

Read More

Paribasa Sunda | 3

Anak merak kukuncungan. Hartina : Turunan anu hadé laku-lampahna, luhur budina, galibna sok hadé deui laku-lampahna, luhur deui budina, cara luluhurna baé.

Cara (Kawas) kuda leupas ti gedogan. Hartina : Bingung ku kamerdékaan. Terus sakama-kama nganteur kahayang, ngalajur napsu, lantaran euweuh anu ngageuing atawa nyengker.

Ceuli léntaheun. Hartina : Sok gagancangan nyaritakeun ka ba­tur, naon baé anu geus kadéngé, turtaning tacan karuhan éta béja téh bener henteuna.

Cileuncang mandé sagara = Cécéndét mandé kiara = Hunyur mandéan gunung. Hartina : Nyaruaan ka jelema anu saluhureun harkatna, darajatna atawa pangabogana.

Dikungkung teu diawur, dicangcang teu diparaban. Hartina : Ari dipegat mah teu acan, ngan geus teu dipeutingan jeung teu dibalanjaan.

Ganti pileumpangan. Hartina : Ganti adat; anu tadina hadé jadi goréng atawa nu tadina goréng jadi hadé j.s.t.

Halodo sataun, lantis ku hujan sapoé. Hartina : Kahadéan anu sakitu gedéna tur lilana, leungit sama sakali ku kagoréngan atawa kasalahan sakali.

Hampang leungeun. Hartina : Babari neunggeul.

Hérang caina, beunang laukna. Hartina : Maksudna bisa kahontal kalawan bé­rés teu aya hiji pihak anu dirugikeun atawa dinyenye­ri.

Heurin ku létah. Hartina : Teu kaduga ngabongkar hiji perkara, ku lantaran loba karisi-karémpan, paur jeung inggis ku balukarna.

Kaciwit kulit kabawa daging. Hartina : Kababawa, katurak-tarik kana hiji perkara. Keukeuh milu susah, sanajan teu boga salah jeung henteu milu ulubiung perkarana.

Kajeun kendor ngagémbol, tibatan gancang pincang. Hartina : Pagawéan urang téh kajeun teuing lila anggeusna, tapi hadé. Ieu téh leuwih utama ti batan gagancangan migawéna, tapi hasilna goréng.

Kandel kulit beungeut. Hartina : Taya kaérana, atawa Saeutik kaérana.

Kawas anjing kadempét lincar. Hartina : Méré parentah ka batur teu kalawan sabar, malah bari ambek-ambekan sagala.

Kawas kedok bakal. Hartina : Rupana goréng kacida.

Kawas lauk asup kana bubu. Hartina : Gampang asupna kana hiji pagawéan, tapi pohara héséna dina hayang kaluar ninggalkeun éta pagawéan.

Kembang mata. Hartina : Nu dipikaasih, boh jalma, boh sato atawa barang.

Keur meujeuhna bilatung dulang. Hartina : Laleutik kénéh pisan, keur meujeuhna bareuki dahar.

Keur meujeuhna héjo lembok rambay carita. Hartina : Keur meujeuhna loba pakaya jeung loba rejeki.

Keur tulang tonggong. Hartina : Keur sasadiaan di ahir, di mana papanggih jeung pangabutuh.

Kiceupna sabedug sakali. Hartina : Pohara lungguhna.

Kiruh ti girang, kiruh ka hilir. Hartina : Lamun anu di luhurna teu balageur jeung teu balener, nu di handapna oge tangtu milu teu balageur jeung teu balener.

Kokojona. Hartina : Pangpinterna.

Kokolot begog. Hartina : Nyanyahoanan.

Kokoro manggih mulud = Puasa manggih lebaran. Hartina : Anu saumur-umur miskin, tuluy dina hiji waktu pinanggih jeung kamulyaan atawa rejeki anu gedé, sasarina sok pohara kacemekanana, nepi ka siga nu mangpang-meungpeung.

Kokoro nyenang. Hartina : Teu merenah, teu pantes da lain dina tempatna: ngeunaan barang atawa papakéan. Ngeunaan jelema miskin nu nembongkeun kabogana ku lantaran hayang dipuji.

Kokoro nyoso, malarat rosa, lebaran teu meuncit hayam. Hartina : Teuing ku miskin.

Kolot sapeuting. Hartina : Geus meunang umur ari jelemana mah, ngan teuing ku bodo, euweuh kanyaho.

Kotok bongkok kumorolong, kacingcalang kumarantang = Lauk buruk milu mijah = Piritan milu endogan. Hartina : Pipilueun kana hiji kalakuan ku lantaran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan, nepi ka goréng katénjona.

Kudu bisa ngeureut miceun (ngeureut neundeun). Hartina : Kudu bisa nyukupkeun rejeki atawa pangala anu saeutik.

Kudu boga pikir kadua leutik. Hartina : Ulah sabongbrong teuing, kudu aya pikir rangkepan, kudu aya rasa curiga.

Kujang dua pangadékna. Hartina : Hiji pagawéan anu ngandung dua maksud.

Kulak canggeum. Hartina : Milik hadé atawa goréng anu geus ditangtukeun ti ajalina kénéh ku Gusti nu Maha Suci.

Kumaha bulé hideungna baé. Hartina : Kumaha engké baé buktina.

Kunang-kunang nerus bumi. Hartina : Ramana geus teu jeneng deui. Di putra awal-ahir aya anu jeneng cara ramana.

Kuru cileuh, kentel peujit. Hartina : Nuju tirakat, napaan awak atawa anak ku ngurangan saré jeung dahar.

Kurung batok. Hartina : Ngahékok baé di lembur, carang pisan nyanyabaan: balukarna saeutik pisan pangalamanana jeung kanyahona.

Labuh diuk, tiba neundeut. Hartina : Sarua salahna atawa sarua cilakana.

Lain lantung tambuh laku, lain léntang tanpa béja, lain leumpang maladra. Hartina : Indit ti imah kalawan ngandung mak­sud anu tangtu, lain lampah sakaparan-paran henteu puguh nu dijugjug, henteu nyata nu diseja.

Landung kandungan, laér aisan. Hartina : Gedé timbanganana, gedé pangampurana.

Lauk buruk milu mijah = Piritan milu endogan. Hartina : Pipilueun kana hiji kalakuan ku lan­taran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan, nepi ka goréng katénjona.

Léngkah kapiceun. Hartina : Teu beubeunangan. Nyanyabaan ka ditu ka dieu anu teu ngahasilkeun naon-naon.

Lesang kuras. Hartina : Teu bisa nyésakeun rejeki: loba atawa saeutik ogé béak-béak baé, taya pisan sésana.

Leubeut buah, héjo daun. Hartina : Keur meujeuhna loba rejeki, loba pakaya.

Leuleus awak. Hartina : Babari jeung daékan dititah.

Leuleus jeujeur, liat tali. Hartina : Gedé hampurana. Ka nu gedé ka nu leutik dosana, ngama'lum baé.

Leunggeuh cau beuleum. Hartina : Teu lutreuk dina ngajalankeun hiji pagawéan.

Leutik cahak, gedé cohok. Hartina : Pangasilanana ngan saeutik, tapi ari pangaluaranana mah gedé.

Leutik ringkang gedé bugang. Hartina : Jelema mah teu beunang disapirakeun, sabab sanajan leutik warugana, dina aya papaitna atawa bobor karahayuanana mah, bisa jadi kasusah saréréa anu gedé.

Leutik-leutik ngagalatik. Hartina : Sanajan leutik awakna henteu jangkung tur dedeg, tapi lébér ku wawanén.

Leuwi jero beunang diteuleuman, haté jelema najan déét teu kakobét. Hartina : Hadé goréngna pikiran jelema hésé dikira-kirana.

Lieuk euweuh, ragap taya. Hartina : Teuing ku miskin, nepi ka teu boga naon-naon.

Lodong kosong ngelentrung. Hartina : Ari carita mah beunang diandelkeun jeung diadukeun, ngan kanyaho euweuh.

Lodong kosong ngelentrung. Hartina : Kalah ka loba omong baé, ari pa­ngartina mah euweuh.

Luhur kuta, gedé dunya. Hartina : Gagah tur beunghar, taya kakurang.

Luhur tincak Hartina : Gedé hulu, cetaan, resep niru ka­lakuan jelema nu laluhur pangkatna atawa loba kakayaanana.

Luncat mulang. Hartina : Teu beunang dicekelan omonganana, ayeuna kieu, engké mah kitu.

Lungguh tutut. Hartina : Katénjona siga lungguh, tapi saenyana mah henteu.

Maliding sanak. Hartina : Henteu adil, pilih kasih.

Manan léwéh mending waléh. Hartina : Leuwih hadé wakca balaka, batan di ahir meunang kasusahan.

Mangpéngkeun kuya ka leuwi. Hartina : Nitah mulang ka lemburna, atawa nitah pindah ka tempat bali geusan ngajadina.

Muncang labuh ka puhu = Kebo mulih pakandangan. Hartina : Mulang ka lemburna, sabadana mang­taun-taun aya di panyabaan.

Nepi ka pakotrek iteuk. Hartina : Ngeunaan ka nu laki-rabi, ngajodo nepi ka kolot pisan.

Nété porot, ngeumbing lésot. Hartina : Cukup ari ihtiar mah kalawan mang­rupa-rupa akal-tarékah, tapi teu hasil baé.

Ngadagoan kuah beukah. Hartina : Ngadagoan pasésaan kadaharan. Ieu ngan wungkul ngeunaan tukang babantu di imah batur baé, anu saenyana mah ayana tukang babantu téh henteu perlu.

Ngalebur tapak. Hartina : Miceun jeung ninggalkeun kalakuan nu goréng sarta saterusna milampah anu hadé baé.

Ngaliarkeun taleus ateul. Hartina : Ngabéja-béjakeun kagoréngan atawa kajahatan anu lian.

Ngebutkeun totopong. Hartina : Ngabijilkeun sakabéh élmu nu aya di urang.

Ngembang boléd. Hartina : Tétéla.

Ngembang kadu. Hartina : Olohok.

Ngeupeul ngahuapan manéh. Hartina : Lungas-lengis pikawelas, mikaasih ka diri sorangan; nu dipalar supaya batur welaseun, asiheun jeung nulungan ka diri urang.

Ngeureut miceun. Hartina : Nyésakeun rejeki.

Ngodok liang jero. Hartina : Teu hasil enggoning nyiar rejeki, ka ditu ka dieu luput baé.

Ngukur ka kujur, nimbang ka awak. Hartina : Ngaluarkeun duit pikeun kaperluan hirup, hakan, paké, j.s.t. disaluyukeun jeung pangala.

Ngukut kuda kuru, ari geus gedé sok nyépak. Hartina : Ngukut bujang anu tadina pohara balangsakna, susah dahar susah maké, tapi ari geus mulia, awak lintuh jeung paké hadé, ngalawan ka nu jadi dunungan.

Nimu luang tina burang. Hartina : Nambahan luang atawa pangarti wak­tu keur pinanggih jeung kacilakaan atawa hukuman..

Ninggang kekecrak. Hartina : Keur mah goréng rupana, goréng laku­lampahna deuih.

Nu édan dikendangan, nu burung diangklungan. Hartina : Ngahaminan carita tukang wadul.

Nutup lobang, gali lobang. Hartina : Teu aya eureunna boga hutang, sabab lamun geus lunas hutang nu heubeul, tuluy nyieun deui hutang anu anyar, kitu baé saterusna.

Paheuyeuk-heuyeuk leungeun. Hartina : Silih bantuan, silih bélaan, silih tulungan.

Panjang leungeun. Hartina : Sok ceceremed, daék nyokot atawa maling barang batur.

Pariuk manggih kekeb. Hartina : Lalaki anu goréng rupana ngajodo jeung awéwé anu goréng patutna.

Parjang léngkah. Hartina : Lampar, jauh panyabaanana. Sabalikna tina kurung batok.

Pipilih nyiar nu leuwih, kocéplak meunang nu pécak. Hartina : Milih kalawan ati-ati pisan ku lantaran hayang meunang nu leuwih hadé, ngan ahirna meunang nu leuwih goréng.

Pondok léngkah = Kurung batok. Hartina . Kurang pangalaman ku lantaran tara nyanyabaan jauh, carang pisan ninggalkeun lembur sorangan.

Pur kuntul kari tunggul, lar gagak kari tunggak, tunggak kacuwatan daging. Hartina : Dina cidrana anu diborehan. boreh anu katempuhan, kudu mayaran hutang anu dipangnanggungkeun.

Rumbak kuntieun. Hartina : Henteu lengkep, aya baé anu kurang nu matak cua kana haté.

Sakecap kadua gobang Hartina : Gampang ngambek jeung gampang ngadék deuih.

Sakiriciking duit, sakocopoking bogo. Hartina : Naon baé anu matak narik kana haté urang.

Salieuk béh. Hartina : Beunghar, sagala aya.

Satengah buah leunca. Hartina : Teu jejeg ingetanana, langlang-ling­ling, rada gélo.

Sibanyo laleur. Hartina : Ledis pisan, teu nyésa saeutik-eutik acan.

Teu beunang dikoét ku nu kékéd. Hartina : Teuing ku korét: tara pisan tutulung ka nu butuh, tatalang ka nu susah.

Teu jauh laukna. Hartina : Ngeunaan ka jelema. Saha baé ogé tangtu aya pigawéeunana.

Teu nyaho di lauk. Hartina : Teu nyaho di kauntungan atawa piuntungeun.

Ti kikirik nepi ka jadi anjing. Hartina : Ti bubudak nepi ka kolot.

Ti luhur sausap rambut, ti handap sahibas dampal. Hartina : Ménta pangampura tina rumasa geus salah atawa boga dosa.

Tiis leungeun. Hartina : Melak naon baé ogé sok jadi, tara paéh.

Ulah cara ka kembang malati, kudu cara ka picung. Hartina : Ulah ngurangan kanyaah, kudu beuki lila beuki nyaah.

Ulah cara ka kembang malati, kudu cara ka picung. Hartina : Ulah sok bosenan ari ka pamajikan téh. Hadéna mah ti keur ngora kénéh nepi ka geus kolot téh, lain beuki lila beuki bosen, tapi beuki lila beuki welas asih.

Read More

Paribasa Sunda | 2

• Adab lanyap Jiga nu handap asor, daek ngahormat ka batur, boga hate luhur, tapi tungtungna sok ngarunghak jeung kurang ajar, anu tungtungna batur loba nu teu resepeun.
• Adam lali tapel poho ka baraya jeung poho ka lemah cai.
• Adat kakurung ku iga adat nu hese digantina.
• Adean ku kuda beureum beunghar ku barang titipan atawa ginding ku pakean batur.
• Adigung adiguna gede hulu, boga rasa leuwih ti batur, kaciri dina laku lampahna jeung omonganana.
• Agul ku payung butut ngagulkeun luluhur sorangan.
• Akal koja pinter dina kagorengan atawa kajahatan.
• Aki aki tujuh mulud lalaki nu geus kolot pisan.
• Aku aku angga ngaku barang batur kalawan ngandung maksud hayang mibandangaku baraya batur anu beunghar atawa jeneng, mamrih kahormatan atawa kauntungan.
• Aku panggung darehdeh jeung mere maweh, ngan hanjakal ku ieu aing asa pangpunjulna, pangbeungharna jste.
• Alak-alak cumampaka resep jeung hayang dipuji batur, boga rasa pangpunjulna. Anu handap hayang nyaruaan nu luhur, nu hina hayang nyaruaan nu mulya.
• Alak paul tempat anu lain dikieuna, ngeunaan jauhna jeung pisusaheunana.
• Alus panggung = alus laur hade ome tegep dedeg pangadegna.
• Ambek nyedek tanaga midek ari napsu pohara gedena, ngan masih bisa meper diri
  napsu kapegung.
• Ambekna sakulit bawang gampang pisan ambek, jeung mun geus ambek teu reureuh sakeudeung.
• Anak puputon anak nu kacida didama-damana, nu pohara dipikanyaah.
• Anjing ngagogogan kalong mikahayang nu lain lain, nu pamohalan pilaksanaeun (Mikahayang nu moal bakal kasorang).
• Ari diarah supana, kudu dipiara catangna Naon bae nu mere hasil ka urang kudu diurus bener bener.
• Ari umur tunggang gunung, angen angen pecat sawed ari umur geus kolot tapi hate ngongoraeun keneh.
• Asa dijual payu ngungun dumeh nyorangan di panyabaan, jauh ti indung bapa.
• Asa ditonjok congcot meunang kabungah nu gede, anu saenyana teu diarep arep.
• Asa ditumbu umur Boga rasa kahutangan budi anu pohara gedena.
• Asa nanggeuy endog beubeureumna kacida nyaahna.
• Asa potong leungeun katuhu leungiteun jalma nu pohara hade galena.
• Ati mungkir beungeut nyinghareup palsu, siga sono, tapi henteu. Siga suka, tapi henteu, siga nyaah tapi henteu.
• Aub payung, sabet panon sabasoba wewengkon, ngeunaan tanah.
• Aya astana sajeungkal anu mustahil oge oge bisa kajadian.
• Aya bagja teu daulat arek meunang bagja atawa kauntungan tapi teu tulus.
• Aya di sihung maung Kulantaran loba kawawuh gegeden dina aya karerepet atawa kaperluan penting gampang naker meunang pitulungna.
• Aya hate kadua leutik naksir.
• Aya jalan komo meuntas aya lantaran anu diarep arep ti tadina nepi ka maksud urang gancang kalaksanakeun.
• Aya jalan komo meuntas Aya pilantaraneun atawa pijalaneun pikeun ngalaksanakeun atawa ngabulkeun kahayang.
• Aya jalan komo meuntas eukeur mah aya maksud, turug turug aya pilantaraneun.
• Aya peurah aya komara aya harega, aya pangaji.
• Aya nu dianjing cai Aya nu diarep-arep atawa digeroan.
• Ayakan tara meunang kancra nu bodo jeung nu pinter moal sarua darajatna jeung panghasilanana.
• Baleg tampele ari rasa tresna ka lalaki geus aya, ngan lamun papanggih jeung jelemana gede keneh kaera.
• Bali geusan ngajadi tempat dilahirkeun.
• Balung kulit kotok meuting teu eureun eureun nyeri hate ti baheula nepi ka kiwari.
• Balungbang timur, caang bulan opat belas, jalan gede sasapuan beak karep ku rido jeung beresih hate.
• Banda tatalang raga lamun urang papanggih jeung karerepet, gering upaman, euweuh halangan urang ngajual barang nu aya pikeun ngabela diri, meuli ubar sangkan waras.
• Belang bayah gindi pikir boga pikiran goreng ka papada kawula.
• Bengkung ngariung bongkok ngaronyok babarengan sok sanajan dina hina, rugi, atawa cilaka.
• Beurat birit hese jeung sungkan dititah.
• Beurat nyuhun beurat nanggung, beurat narimakeunana pohara narimakeunana kana pitulung, ngan teu kawasa ngedalkeun ku lisan atawa tulisan, anging gusti nu ningali.
• Beureum paneureuy seuseut batan neureuy keueus hese pisan, seuseut seuat ngahasilkeun maksud.
• Beuteung anjingeun ngeunaan ka jelema nu beuteungna cara/siga beuteung anjing.
• Bilih aya turus bengkung Bisi salah pokpokanana.
• Biwir nyiru rombengeun resep mukakeun rasiah sorangan atawa rasiah batur.
• Biwir nyiru rombengeun Resep ngucah ngaceh rasiah atawa kaaeban boh nu sorangan boh nu batur.
• Biwir sambung lemek, suku sambung lengkah henteu milu milu kana tanggung ajwabna mah, ieu mah ngan saukur mangnepikeun dumeh jadi utusan, ngemban timbalan tinu lian.
• Bluk nyuuh blak nangkarak Kabina bina rajina dina enggoning nyiar kipayah.
• Bobo sapanon carang sapakan aya kuciwana, lantaran aya kakuranganana atawa karuksakanana.
• Bobor karahayuan henteu rahayu, henteu salamet, meunang kacilakaan atawa tiwas.
• Bobot pangayun timbang taraju kabeh anu dipigawe kudu pinuh tinimbangan.
• Bonteng ngalawan kadu nu leutik ngalawan nu gede.
• Buburuh nyatu diupah beas nyiar pangarti tur diburuhan atawa digajih.
• Budi santri, legeg lebe, ari lampah euwah euwah Ari laku lampah mah kawas santri tapi sok ceceremed.
• Buluan belut, jangjangan oray pamohalan kajadian.
• Bungbulang tunda / tunda talatah lamun dititah tara sok pek ku maneh, tapi sok nitah deui ka batur.
• Buntut kasiran koret, medit, ngeupeul, tara pisan daek barangbere.
• Bur beureum bur hideung, hurung nagtung siang leumpang ginding, loba pakean anu aralus dipake.
• Buruk buruk papan jati ka sobat atawa ka baraya mah sok hayang ngahampura bae lamun aya kasalahan teh.
• Caang bulan dadamaran migawe nu kurang mangpaat.
• Cacag nangkaeun Hanteu beres, hanteu rata, henteu sampurna.
• Cangkir emas eusi delan omonganana mah alus nepi ka urang jadi percaya jeung kataji, tapi hatena jahat jeung matak bahaya ka urang.
• Cara bueuk meunang mabuk ngeluk bae, teu lemek teu carek, euweuh hojah, euweuh karep, euweuh kahayang sabab era tawa sieun.
• Cara gaang katincak anu tadina rame kacida, ayeuna mah jadi jempling pisan.
• Cara jogjog mondok carekcok bae, mani gandeng nacer.
• Cara simeut hiris, tai kana beuheung beuheung Pohara bodona, beunang dibobodo atawa ditipu ku batur.
• Cecendet mande kiara Nu leutik nyaruaan anu gede, nu miskin nyaruaan nu beunghar.
• Ceuli lentaheun Sok gancang nyaritakeun ka batur naon bae anu kadenge, turtaning tacan karuhan eta beja teh bener henteuna.
• Cicing dina sihung maung Nganjrek di jelema anu nyusahkeun atawa bakal nyilakakeun ka diri urang.
• Cikaracak ninggang batu laun laun jadi legok Ku dileukeunan mah sakumaha hesena ge lila lila jadi bisa (najan bodo asal leukeun diajarna lila lila oge tangtu bisa).
• Cileuncang mande sagara, cecendet mande kiara, hunyur nandean gunung Nyaruaan ka jelema anu saluhureun harkatna, darajatna atawa pangabogana.
• Ciri sabumi cara sadesa beda tempatna, beda deui adat jeung kabiasaanana.
• Clik putih clak herang Kaluar tian hate anu beresih, rido pisan, teu aya geuneuk maleukmeuk.
• Congo congo ku amis, mun rek mais oge puhuna Kumaha arek bageurna dinu ajdi anak, lamun bapana henteu bageur.
• Daek macok embung dipacok daek ngarah kana rejeki atawa pakaya batur, tapi diarah rejekina atawa pakayana ku batur mah embung.
• Dagang oncom rancatan emas ari modalna gede kacida, ngan batina anu diarah kacida leutikna.
• Dah bawang dah kapas tah barangna tah duitna.
• Daluang katinggang mangsi Susuganan katuliskeun aya jodo (waris).
• Desa maca cara nagara mawa tata Ngagambarkeun yen kaayaan jeung adat kabiasaan di desa jeung kota (nagara) teh beda-beda.
• Deugdeug tanjeuran pada ngadeugdeug pada nongton, jadi tongtonan kulantaran pinter dina kasenian.
• Deukeut deukeut anak taleus ari imahna mah puguh padeukeut, ngan hanjakal teu nyaho tibareto yen baraya.
• Dihin pinasti, anyar pinanggih baheula ditangtukeunana, ngan kakara ayeuna kalakonanana atawa kapanggihna.
• Dikungkung teu diawur, dicangcang teu diparaban Ari dipegat mah teu acan, ngan geus teu dipeutingan jeung teu dibalanjaan.
• Dipiamis buah gintung Disangka hade jeung bageur tapi buktina goreng jeung jahat.
• Dipiamis buah gintung disangka hade jeung bageur, tapi buktina goreng jeung jahat.
• Disakompet daunkeun, dihurun suluh dihijikeun bae, disaruakeun bae, teu dibeda beda.
• Ditangtang ditengteng dijieun bonteng sapasi Dialak ilik lantaran dianggap aneh.
• Ditilik ti gigir lenggik, disawang ti tukang lenjang, diteuteup ti hareup sieup lenjang jeung geulis pisan, pantes kewes.
• Dogdog pangrewong bantuan anu euweuh hartina, dina teu aya oge teu naon naon.
• Dogong dogong tulak cau, geus gede dituar batur ngantian jeung mahugi parawan ti keur leutik keneh, sugan diparengkeun ku nu kawasa jadi pipamajikaneun, na ari geus gede dikawin batur, atuh hese cape taya gawe.
• Dosa salaput hulu kacida loba dosana.
• Dulang tinande awewe mah nurutkeun bae, kumaha diaturna jeung diparentahna ku nu jadi salami.
• Duum tinggi ngabagikeun naon naon henteu kalawan adil aya nu loba, aya nu saeutik.
• Elmu ajug pinter ari mapatahan batur mah, tapi prak ku sorangan henteu.
• Elmu sapi samiuk (ngahiji) kana kagorengan.
• Elmu tumbila nu boga imah ngarugikeun ka tatamu.
• Elok bangkong nuju sakarat, ngan kari tunggu dawuh bae.
• Endog sapatarangan, peupeus hiji, peupeus kabeh kasusah atawa karerepet anu tumiba ka dulur, baraya atawa sobat, balukarna ngabingungkeun atawa nyusahkeun ka sarerea.
• Endog tara megar kabeh najan saindung sabapa hneteu sarua milikna, rejekina atawa darajatna.
• Galehgeh gado darehdeh tapi henteu terus kana hate.
• Gancang pincang kulantaran digawena buru buru jeung kurang ati ati hasilna teh teu nyugemakeun.
• Gantung denge hanteu terus bisa ngadengekeun hiji perkara jeung pohara hayangna neruskeun ngadengekeun.
• Gantung teureuyeun Hanteu terus daharna sabab dahareunana geus beak atawa daharna kapaksa kudu eureun heula ku lantaran aya dahareun nu didagoan.
• Gede gede kayu randu, dipakeke pamikul bengkung, dipake lincar sok anggang, dipake pancir ngajedig Ngeunaan ka jelema anu jangkung ahrelung tur dedeg ngan hanjakal gawena jeung karajinanana goreng.
• Gede gunung pananggeuhan Adigung kulanatran boga kolot atawa baraya baleunghar ataw jareneng.
• Gede gunung pananggeuhan Boga ahli atawa kawawuhan anu beunghar atawa jadi gegeden, dina urang aya karerepet atawa butuh ku pitulung, eta jalma bisa nulungan ka urang ku kabeungharan atawa kakawasaan.
• Getas harupateun, pingges harepan Gampang pisan nyalahkeun atawa ngahukum ka batur.
• Geulis sisi, laur gunung, sonagar huma Ari rupa mah tegep ngan dangong dusun meledug.
• Gindi pikir belang bayah Goreng hate, dolim, julig, dengki.
• Ginding kakampis Ari pake mah ginding ngan duit teu boga.
• Giri lungsi tanpa hina Nu luhur jeung nu handap sarua bae ulah dihina.
• Goong saba karia Datang sorangan ka anu keur kariaan sanajan hanteu di ondang, maksudna hayang dititah gawe sangkan seubeuh baranghakan.
• Gunung tanpa tutugan, sagara tanpa tepi Euweuh anggeusna, euweuh beakna.
• Gurat batu Pageuh kana jangji.
• Gusti Alloh tara nanggeuy dibongkokna Gusti Alloh tara nangtayungan ka mahlukna anu salah atawa boga dosa ka papada kawula.
• Hade gogog hade tagog Hade basa jeung hade tingkah lacuna.
• Hade ku omong goreng ku omong Omongan nu hade balukarna hade jeung omongan nu goreng, goreng deui balukarna.
• Halodo sataun lantis ku hujan sapoe Kahadean anu sakitu gedena tur lilana leungit pisan ku kagorengan atawa kasalahan sapoe.
• Hambur bacot murah congcot Goreng sungutna jeung sok mindeng nyarekan deuih tapi berehan sok daek barangbere dahareun.
• Hampang birit gampang jeung daekan dititah.
• Hanteu gedag bulu salambar Hanteu sieun atawa gimir saeutik eutik acan.
• Hapa hapa ge ranggeuyan Enya ari miskin tea mah, ngan lumayan da ari salaki mah boga.
• Hapa hapa ge ranggeuyan Miskin miskin oge da boga salaki nu ngurus jeung nangtayungan.
• Harewos bojong Harewos anu cukup tarikna, nepi kadenge ku jelema anu deukeut kalawan tetela pisan.
• Haripeut ku teuteureuyeun Gancang atoh dina meunangna rejeki, boh dahareun boh duit kalawan teu ngingetkeun balukarna ieu teh rejeki halal atawa haram.
• Harus omong batan goong Beja teh sasarina sok gampang jeung gancang nerekab, kulantaran umuna sok pabeja beja.
• Hayang untung jadi buntung teu papanggih ari jeung kauntungan mah, papanggih soteh jeung karugian anu sama sakali henteu diarep arep.
• Hejo tihang Resep jeung remen gunta ganti imah tempat atawa pagawean.
• Herang caina beunang laukna Maksud bisa kahontal kalawan beres teu aya pihak anu dirugikeun atawa dinyenyeri.
• Herang caina beunang laukna Nu dipikahayang bisa laksana tur teu nganyenyeri batur.
• Herang herang kari mata, teuas teuas kari bincurang Bareto mah beunghar ayeuna kari miskina.
• Heueuh heueuh bueuk Nyatujuan ari diluar mah, ngan bae henteu terus jeung hatena.
• Heureut deuleu pondok lengkah Ngagambarkeun sundek kanyaho ku sabab henteu rea babandingan da kurung batok.
• Heurin ku letah Hayang jeung perlu ngabejakeun hiji perkara, ngan sieun pok kulantaran loba karisi/ karempan.
• Hirup ku panyukup gede ku pamere Hirup samahi mahi ku pamere batur bae, sabab teu purun hojah sorangan dina enggoning nyiar kipayah.
• Hirup nuhun paeh dirampes Rido pisan pasrah pisan, teu boga kahayang naon naon.
• Hirup ulah manggih tungtung, paeh ulah manggih beja Kudu bageur kudu hade laku lampah supaya alus kacaritakeunana.
• Hulu dugul dihihidan Nu keur senang tambang senang, nu keur untung tambah untung.
• Hunyur nandean gunung Nyaruaan ka jelema saluhureun harkatna atawa pangabogana.
• Hurung nangtung siang leumpang Ginding karana make papakean atawa perhiasan anu aralus.
• Ieu aing uyah kidul Boga rasa pangleuwihna ti pada batur, boh ngeunaan rupa, pangarti, pangaboga, pangkat atawa kakawasaan.
• Ilang along margahina, katinggang pangpung dilebok maung, rambutna salambar, getihna satetes, ambekanana sadami, agamana darigamana, kaula nyerenkeun Masrahkeun sagalagalana hadena gorengna, bagja cilakana (biasana sok dipake dina seserahan).
• Indung lembu bapa banteng Ti indung jeung bapa turunan menak jeung beunghar.
• Inggis batan maut hinis Pohara risina, pohara paurna.
• Inggis manan maut hinis, rempan batan mesat gobang Inggis jeung paur kabina bina.
• Ipis kulit beungeut Gede kaera.
• Iwak nangtang sujen Wani nyorang picilakaeun, pibalaieun atawa pibahayaeun.
• Jabung tumalapung sabda tumapalang milu nyaritakeun hiji perkara sakapeung nempasan omongan batur, nyeta nyeta siga nu nyaho, padahal teu nyaho nanaon.
• Jadi maung malang jadi panghalang, ngeunaan ka lalaki nu ngahalangan pijodoeun hiji awewe.
• Jadi sabiwir hiji jadi carita jalma loba.
• Jadi senen kalemekan mindeng dicaritakeun batur.
• Jaman cacing dua saduit jaman baheula pisan.
• Jati kasilih ku junti pribumi kaeehkeun ku urang asing.
• Jauh jauh panjang gagang hanas jauh jauh oge dijugjug, ngan hanjakal ku teu hasil.
• Jauh ka bedug anggang ka dayeuh dusun, teu nyaho di tata-titi, tidak tanduk, suba sita, duduga jeung peryoga.
• Jauh ka bedug dusun,bodo, euweuh kanyaho.
• Jawadah tutung biritna, sacarana sacarana unggal bangsa beda adat jeung kabiasaanana.
• Jegjeg ceker cape kulantaran leumpang ka dieu ka dieu.
• Jejer pasar lumrah bae, mun ka lalaki, kasep henteu, goreng henteu.
• Jeung leweh mah mending waleh leuwih hade wakca balaka ngedalkeun kahayang ti batan ngandung kabingung teu wani pok nyarita.
• Jogjog neureuy buah loa mikarep ka anu lain babad.
• Jogjog neureuy buah loa Milampah anu moal pihasileun.
• Ka luhur teu sirungan kahandap teu akaran Jelema nu jahat, julig jeung dengki mah moal jamuga, moal aya kamajuan boh ngeunaan pangkat, boh rejeki.
• Kaceluk ka awun-awun kawentar ka janapria, kakoncara ka mancanagara Kawentar pisan, kawentar kamana mana.
• Kaciwit kulit kabawa daging Kababawa, katarik kana hiji perkara, keukeuh milu susah, sanajan teu boga salah jeung henteu milu ulubiung perkarana.
• Kahieuman bangkong Ku ayana barang titipan di urang, urang teh nepi ka jiga beunghar katenjona ku batur mah padahal miskin teu boga nanaon.
• Kai teu kalis ku angin Unggal jelema awal ahir tangtu bakal pinanggih jeung kasusahan.
• Kajeun pait tungtung amis manan amis tungtung pait Tibatan ahirna matak susah, leuwih hade dicaritakeun ti heula naon anu matak pisusaheunana.
• Kajeun panas tonggong asal tiis beuteung Kajeun teuing cape gawe asal bisa dahar kalawan cukup.
• Kalapa bijil ti cungap Ngucah ngaceh rasiah sorangan anu matak cilaka.
• Kandel kulit beungeut euweuh caerأ،.
• Katempuhan buntut maung Batur anu salahna atawa anu boga dosana, tapi urang anu kudu nyanghareupan balukarna.
• Katumbukan catur kadatangan carita Loba anu embung sabab ngagedekeun jeung ngagugulukeun panyerewedan.
• Kawas anjing kadempet lincar Mere parentah ka batur teu kalawan sabar, malah bari ambek ambekan sagala.
• Kawas budak rodek hulu Teu ngupama, teu ngajenan, teu ngahargaan pisan.
• Kawas cucurut kaibunan Ngeunaan ka jelema anu matak sareukseuk panon.
• Kawas hayam keur endogan cilingcingcat bae, teu bisa cicing.
• Kawas hayam panyambungan Tacan nyaho di kaler kidul, kawantu anyar keneh aya di eta tempat.
• Kawas kacang ninggang kajang Ngomongna tarik tur gancang, biasana ngeunaan ka awewe nu keur ngambek bari nyarekan.
• Kawas kuda leupas ti gedogan Bingung ku kamerdekaan, terus sakama-kama nganteur kahayang, ngalajur napsu, kulantaran euweuh anu ngageuing atawa euweuh nu nyengker.
• Kawas lauk asup kana bubu Gampang asupna kana pagawean tapi pohara hesena hayang kaluar ninggalkeun eta pagawean.
• Kawas lauk asup kana bubu gampang meunangna jeung asup kana hiji pagawean, tapi hese kaluarna jeung negcagkeunana eta pagawean (masalah).
• Kawas nu mulangkeun panyiraman Sok nu lain lain, jeung hese ngayakeunana nu dipikayang ku jelema nu tereh ajal, kahayangna sabisabisa kudu dicumponan bae, sanajan matak ngarepotkeun ka ahlina/ kulawargana.
• Kawas siraru jadi Pabaliut ku tina lobana, ngeunaan ka jelema.
• Kawas wayang pangsisina Ngeunaan jelema nu goreng rupana.
• Kejo asak angeun datang Sapagodos jeung maksud urang, atuh teu talangke deui harita keneh dilaksanakeun.
• Keur meujeuhna bilatung dulang Laleutik keneh pisan keur meujeuhna bareuki dahar.
• Keur meujeuhna hejo lembok rambay carita Keur meujeuhna loba pakaya jeung loba rejeki.
• Keur nuju bentang surem keur sue,atawa tiis badan, lamun guna tani ku hama, lamun dagang terusterusan rugi bae.
• Kiceupna sabedug sakali Pohara lungguhna.
• Kiruh ti girang kiruh ka hilir Lamun anu di luhruna teu balageur jeung teu balener, tangtu nu dihandapna oge milu teu bener milu teu bageur.
• Kokoro manggih mulud puasa manggih lebaran Anu saumur -umur miskin tuluy dina hiji waktu pinanggih jeung kamulyaan atawa rejeki anu gede, sasarina sok kacemekanana nepi ka siga mangpang meungpeung.
• Kokoro nyoso, malarat rosa, lebaran teu meuncit hayam Kacida miskina.
• Kotok bongkok kumorolong, kacingcalang kumarantang = Lauk buruk milu mijah = Piritan milu endogan Pipilueun kana hiji kalakuan kulantaran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan, nepi ka goreng katenjona.
• Kudu bisa kabulu kabale Kudu bisa mawa awak.
• Kudu bisa ngeureut neundeun Kudu bisa nyukupkeun rejeki atawa pangala anu saeutik.
• Kudu bisa pindah cai pindah tampian Kudu bisa nyaluyukeun maneh jeung lingkungan anu anyar dicicingan.
• Kudu boga pikir kadua leutik Ulah sabongbrong teuing, kudu aya pikir rangkepan, kudu aya rasa curiga.
• Kudu hade gogod hade tagog Hade basa jeung hade tingkah lacuna.
• Kudu nepi memeh indit Kudu direncanakan kalawan asak.
• Kujang dua pangadekna Hiji pagawean anu ngandung dua rupa maksud.
• Kulak canggeum bagja awak Milik hade atawa goreng anu geus ditangtukeun ti ajalina keneh ku Gusti Nu Maha Suci.
• Kumaha bule hideungna bae Kumaha engke bae buktina, kumaha behna.
• Kumaha kejebur caina geletuk batuna kumaha jadina bae, henteu jadi pikiran.
• Kunang kunang nerus bumi Ramana geus teu jeneng deui, di putrana awal ahir aya nu jeneng cara ramana.
• Kuru cileuh kentel peujit Daek tirakat, ngadoakeun budak sangkan sangkan junun.
• Kurung batok teu resep nyanyabaan, ni’mat cicing diimah bae.
• Lain ku tulang munding kabeureuyan mah, ku cucuk peda arek cilaka mah ku kasalahan anu leutik oge bisa, teu kudu ku kasalahan anu gede bae.
• Lain lantung tambuh laku, lain lentang tanpa beja lain leumpang maladra Indit ti imah kalawan ngandung maksud anu tangtu, lain lapmah sakaparan paran henteu puguh anu dijugjug.
• Landung kandungan laer aisan Gede timbanganana, gede pangampurana.
• Langsung saur bahe carek Sok gampang ngagelendeng atawa nyarekan.
• Lauk buruk milu mijah = piritan milu endogan pipilueun kana hiji kalakuan ku lantaran kabawakeun ku batur, henteu kalawan kahayang sorangan, nepi ka goreng katenjona.
• Legok tapak genteng kadek Loba luangna pangalamanana jeung kanyahona.
• Leubeut buah hejo daun Keur meujeuhna loba rejeki, loba pakaya.
• Leuleus jeujeur liat tali pohara adilna, dina mutus hiji perkara tara beurat sabeulah, jeung loba pertimbanganana.
• Leunggeuh cau beuleum Teu lutreuk dina ngajalankeun hiji pagawean.
• Leutik burih euweuh kawani.
• Leutik cahak, gede cohok Ari panghasilan saeutik tapi ari pangaluaran mah gede.
• Leutik leutik ngagalatik Sanajan leutik awakna henteu jangkung tur gede, tapi leber ku wawanen.
• Leutik ringkang gede bugang Jelema mah teu beunang disapirakeun sabab sanajan leutik warugana, dina aya papaitna atawa bobor karahayuan mah bisa jadi kasusah sarerea.
• Leuwi jero beunang diteuleuman, hate jelema najan deet teu kakobet Hade gorengna pikiran jelema hese dikira kirana.
• Lieuk euweuh ragap taya Teuing ku miskin nepi ka teu boga naon naon.
• Loba teuing jaksa loba teuing anu pinter nu ngatur jeung mapatahan, balukarna matak bingung nu dipapatahan.
• Lodong kosong ngelentrung Kalah ka loba omong bae, ari pangartina mah euweuh.
• Luhur kuta gede dunya Gagah tur beunghar taya kakurang.
• Luncat mulang Teu beunang dicekelan omonganana, ayeuna kieu engke mah kitu.
• Lungguh tutut Katenjona siga lungguh tapi saenyana mah henteu.
• Malengpeng pakel ku munding, ngajul bulan ku asiwung Ngajalankeun (mikarep) hiji perkara anu taya pihasileunana.
• Maliding sanak Henteu adil, pilih kasih.
• Mangpengkeun kuya ka leuwi Nitah mulang ka lemburna, atawa nitah pindah ka tempat bali geusan ngajadi.
• Mapay ka puhu leungeun Mamawa ka kolot atawa ka guru, turtaning kolot atawa guru mah teu nyaho naon naon jeung euweuh patalina saeutik eutik acan.
• Marebutkeun paisan kosong Marebutkeun hiji perkara anu teu aya hasilna atawa mangpaatna.
• Maut nyere ka congona Keur ngora senang, tapi ari ka kolotnakeun susah.
• Melengkung bekas inhalan Ari keur ngora keneh bageur tapi kakolotnakeun jadi teu bageur.
• Mere langgir kalieun Mere naon naon anu bisa jadi aya pisusaheunana atawa pibahlaeunana.
• Meuli teri meunang japuh = nyair hurang meunang kancra kalawan teu disangka sangka meunang milik, darajat atawa kauntungan anu leuwih gede.
• Meungpeun carang ku ayakan Nyaho yen batur teh salah atawa migawe anu dilarang ku Nagara, tapi teu kitu kieu kalahka api api teu nyaho.
• Meungpeung teugeu harianeun Embung pisan tutulung ka batur nu keur susah atawa loba kabutuh.
• Miceun batok meunang coet Miceun nu goreng kulantaran hayang meunang anu alus, tapi tungtungna meunang nu goreng deui bae.
• Mindingan beungeut ku saweuy ari hate goreng, ngan budi parangi marahmay, perluna pikeun mindingan hate nu goreng tea maksudna supaya ulah kaciri tea.
• Mipit teu amit ngala teu menta Maling boga batur.
• Miyuni hayam kabiri Leutik burih babari sumerah eleh atawa lalaki nu babari sumerah ka awewe.
• Moal ceurik menta eusi Keun bae mawa wadah anu gede oge da lain hayang loba diberena.
• Moal neangan jurig teu kadeuleu arek nyekel jelema nu aya bae, moal neangan jelema nu euweuh.
• Mobok manggih gorowong Aya lantaran pikeun ngalaksanakeun kahayang anu henteu gampang pihasileun.
• Mobok manggih gorowong meunang jalan pikeun ngalaksanakeun kahayang.
• Monyet kapalingan jagong Tukang maling kapalingan, tukang tipu katipu, tukang ngarah nagrinah karoroncodan.
• Mopo memeh nanggung Hoream, teu sanggup samemeh prak.
• Mun teu ngakal moal ngakeul mun teu usaha moal pinanggih jeung rejeki pibekeleun hirup.
• Ngajul bulan ku asiwung, mesek kalapa ku jara usaha anu mubadir, moal ngadatangkeun hasil (asiwung; kapas nu geus diberesihan sikina, biasana dipake keur mayit nutupan liang-liangan).
• Ngadu angklung di pasar papaduan nguruskeun nu euweuh mangpaatna di hareupeun jalma loba.
• Ngadu ngadu rajawisuna mawakeun omongan si a ka si b jeung sabalikna, temahna si a jeung si b pasea, parerea omong.
• Mun teu ngoprek, moal nyapek. Mun teu ngakal moal ngakeul. Mun teu ngarah moal ngarih Lamun teu digawe niar kipayah tangtu pisusaheun pikeun hirup.
• Muncang labuh ka puhu, kebo mulih pakandangan Mulang ka lemburna sabada mang taun taun aya di pangumbaraan/ panyabaan.
• Mupugkeun tai kanjut Ngetrukeun pangaboga dina waktuna nyunatan atawa ngawinkeun anak anu kacida dipikameumeutna.
• Naheun bubu pahareup hareup dina pangabutuh silih injeuman duit.
• Nangkeup mawa eunyeuh mawa cilaka ka jelema anu dipentaan tulung jeung geus nulungan ka urang.
• Nangtung kariung ngadeg karageman Ngariung rarageman ngabadamikeun hiji perkara.
• Nepak cai malar ceret Ngomongkeun jeung ngagogoreng batur, supaya batur teh ragrag ngarana jeung kawentar kagorenganana.
• Nepakeun jurig pateuh Puguh urang nu goreng tapi kagorengan urang teh ditamplokeun ka batur sangkan urang sorangan salamet.
• Nete porot ngeumbing lesot Cukup ari ihtiar mah kalawan mangrupa rupa akal tarekah tapi teu hasil bae.
• Nete semplek nincak semplak Kieu salah kitu salah.
• Nete semplek nincak semplak Ninggang dina salah jeung rugi bae, turug turug kasusah nambahan deuih.
• Nete taraje, nincak hambalan Kudu merenah, lamun aya uruskeuneun teh urang kudu datang ka nu handap heula, kakara terus kaluhur.
• Neukteuk curuk dina pingping Ngadakwakeun nu lian, tapi nu ngadakwakeunana meula susah, sabab milu katarik kana perkara, milu adu hareupan jeung hakim.
• Neukteuk mani anggeus, rokrok pondokeun peunggas harupateun Heuras hatena teu sabar dina nyanghareupan rupa rupa kasusahan jeung babari luluasan.
• Neundeun piheuleut nunda picela Neangan pilantaraneun supaya jadi goreng supaya temahna papisahan teu ngahiji deui.
• Ngabejaan bulu tuur Ngabejaan jalma nu geus nyahoeun.
• Ngabudi ucing teu wani nembongkeun atawa ngedalkeun kahayang atawa kadeudeuh.
• Ngadagoan kuah beukah Ngadagoan pasesaan kadaharan (Hal ieu ngan wungkul tukang babantu di imah batur bae, anu saenyana mah ayana tukang babantu teh henteu perlu).
• Ngadagoan uncal mabal Ngadagoan jeung mikahayang kana rejeki tapi sungkan ihtiar pikeun ngadatangkeun eta rejeki.
• Ngadaweung ngabangbang areuy pohara nineungna kana jaman nu geus kasorang nepi ka matak waas pacampur jeung sedih.
• Ngadek sacekna, nilas saplasna Ngomong/nyarita anu teu dileuwihan atawa dikurangan.
• Ngadeupaan lincar ngadeukeutan anu keur sidekah atawa kariaan, supaya katenjo ku anu boga imah jeung diajak dahar.
• Ngagandong kejo susah nyatu loba ari titaheun mah boh anak boh bujang ngan hanjakal ku hese nitah, euweuh nu daekeun ari dititah teh.
• Ngagedag bari mulungan Nanyakeun hiji perkara ka batur anu urang tacan nyaho, tapi embung kanyahoan yen urang tacan nyaho, kulantaran kitu api api geus nyaho bae.
• Ngaliarkeun taleus ateul ngabeja bejakeun kagorengan atawa kajahatan batur.
• Ngaliarkeun taleus ateul Ngabeja bejakeun kagorengan batur atawa kajahatan anu lian.
• Ngarep ngarep bentang ragrag Ngarep-ngarep nu pamohalan bakal kasorang atawa kajadian.
• Ngarep ngarep kalangkang heulang Ngarep ngarep hiji perkara anu kacida banggana jeung sudah pihasileunana.
• Ngawur kasintu, nyieuhkeun hayam ngaraeh jeung darehdeh ka deungeun, sabab hayang kapuji, tapi teu nolih jeung nyapirakeun ka dulur atawa ka baraya sorangan.
• Ngeplek jawer, ngandar jangjang, miyuni hayam kabiri Leutik burih, borangan, sieunan, kecing.
• Ngeduk cikur kedah mihatur nyokel jahe kedah micarek Lamun nyokot hiji hal kudu saidin anu boga.
• Ngeupeul ngahuapan maneh Lungas lengis mikawelas mikaasih ka diri sorangan, supaya batur welaseun jeung nulungan ka urang.
• Nginjing sila, bengkok sembah goreng hate, teu satia ka anu jadi pamingpin atawa dunungan.
• Ngodok liang buntu hese cape taya gawe, susah payah taya guna sanajan tihothat oge moal atawa henteu beubeunangan.
• Ngodok liang jero Teu hasil enggoning nyiar rejeki, kaditu kadieu luput bae.
• Ngukur ka kujur nimbang ka awak Ngaluarkeun duit pikeun kaperluan hirup, pakan, pake jste disaluyukeun jeung pangala.
• Ngukut kuda kuru ari geus gede sok nyepak Ngukut bujang anu tadina pohara balangsakna, susak dahar susah make, tapi ari geus mulya awak lintuh jeung pake hade, ngalawan ka anu jadi dunungan.
• Ngusap birit bari indit kulantaran ambek nyedek atawa era paraa, leos bae indit, teu amit heula ka anu araya didinya.
• Nimu luang tinu burang Nambahan luang atawa pangarti waktu keur pinanggih jeung kacilakaan atawa hukuman.
• Nincak parahu dua Ngadunungan ka duaan atawa boga dua pausahaan.
• Ninggang kana kekecrekna Keur mah goreng rupana, goreng laku lampahna deuih.
• Nini nini dikeningan, awewe randa dihiasan Ngamahalkeun barang naon bae anu geus ruksak.
• Noong ka kolong Leutik hate, leutik pangharepan.
• Nu asih dipulang sengit, nu haat dipulang moha nu hade jeung loba jasana ka diri urang, dinyenyeri ku urang, ku omongan atawa ku kalakuan anu goreng.
• Nu borok dirorojok nu titeuleum disimbeuhan nu keur susah ditambah kasusahanana, nu keur nyeri ditambah kanyerina.
• Nu borok dirorojok, nu titeuleum disimbeuhan Nu keur susah ditambah deui kasusahna.
• Nu burung diangklungan, nu edan dikendangan ngahaminan omongan atawa carita batur, sanajan ceuk hate sorangan eta omongan atawa carita teh salah.
• Nu tani kari daki, nu dagang kari hutang Nu tani jeung nu dagang sarua ripuhna, euweuh nu mulya.
• Nuju hirup ninggang wirahma Ngeunaan ka jelema anu keur alus milik.
• Nuturkeun indung suku Leumpang sakaparan-paran, ku sabab henteu puguh tujuan.
• Nulungan anjing kadempet nulungan jelema nu teu boga pisan rasa tumarima.
• Nya di hurang nya dikeuyeup Di unggal jelema oge taya bedana, sarua bae, mungguhing wiwirang atawa katugenah hate mah boh di menak boh disomah sarua bae.
• Nya ngagogog nya mantog Nya nitah ka batur nya prak kumanehna.
• Nya picung nya hulu maung Nu nanya jeung nu ngajawab teu sapagodos, pananya jeung jawaban pasalia, henteu nyambung.
• Nyaeuran gunung ku taneuh, sagara ku uyah nambahan kauntungan atawa kakayaan ka anu geus beunghar.
• Nyair hurang meunang kancra Sugan the rek meunang kauntungan, kamuliaan atawa bagja anu leutik manahoreng meunang kauntungan atawa bagja anu gede.
• Nyaliksik ka buuk leutik Nyusahkeun, peperedih atawa pepentaan ka jelema anu sahandapeun darajatna jeung pangabogana.
• Nyalindung ka gelung Milu hirup ka pamajikan anu loba pakayana.
• Nyanggakeun suku genteng belokeun, beuheung teukteukeun, disiksik dikunyit kunyit, dicacag diwalang walang Sumerah, masrahkeun diri rek dibeureum rek dihideung kari kumaha didinya bae, dina rumasa geus salah atawa rumasa boga dosa.
• Nyanghulu ka jarian Ngawula ka jelema anu sahandapeun harkatna atawa pangartina.
• Nyaur kudu diukur nyabda kudu di unggang Nyarita kudu pas, eces, ngabogaan harti.
• Nyeri beuheung sosonggeteun Pohara ngarep ngarepna, tapi anu diarep arep teu jol bae datang.
• Nyeungeut damar di suhunan mintonkeun kakayaan, atawa barangbere supaya dipuji.
• Nyeungseurikeun upih ragrag Akey akeyan nyeungseurikeun batur, dumeh buuk geus bodas huntu geus ompong, tonggong geus bengkung turtaning ieu the kahareup mah ku urang sarerea bakal kasorang.
• Nyiar batuk piaraheun Nyiar pigujrudeun, pipaseaeun.
• Nyicikeun cai, murulukeun lebu turun cadu (cacaduan), pantang ngalampahkeun hiji perkara anu dilarang ku luluhur.
• Nyieun catur taya dapur nganggit hiji dongeng nu teu aya galurna.
• Nyieun heuleur jeroeun huma Henteu raket jeung dulur pahare-hare bae.
• Nyieun pucuk ti girang pangheulana neangan piaseaeun.
• Nyiruan mah teu resepeun nyeuseup nu pait Lumrahna manusa teu resep reureujeungan jeung nu teu boga.
• Nyiuk cai ku ayakan Pagawean nu mubadir, moal ngahasilkeun naon naon.
• Nyium bari ngegel Omongannana hade ngan hate jeung maksudna goreng . Salakina dipisobat ari pamjikanana dibogohan atawa sabalikna.
• Nyokot lesot ngeumbing porot Teu aya usaha anu ngahasilkeun.
• Nyolok mata buncelik nganyenyeri, ngahina atawa ngawiwirang di hareupeunana.
• Nyuhun nanggung ngelek ngegel Rebo pisan, babawaanana loba naker.
• Nyuhunkeun bobot pangayon timbang taraju Menta pangampura jeung menta timbangan da geus puguh rumasa ari salah jeung dosa mah.
• Nyukcruk walungan mapay mapay wahangan Kalawan taliti pisan nalungtik luluhur, imeut pisan pancakakina.
• Omong harus batan goong Beja the gancang naker nerekabna, malah sasarina mah beja anu nerekab teh leuwih hebat batan aslina.
• Owah gingsir Hanteu tetep, henteu ajeg, gunta ganti pamadegan.
• Paanteur-anteur julang silih anteur nepi ka aya dua tilu kalina.
• Pacikrak ngalawan merak Tangtu elehna sabab nu leutik ngalawan anu gede.
• Pada rubak sisi samping Sarua bae pada loba luangna, pada loba pangalamanana.
• Pagirang girang tampian Paunggul unggul dina neangan pangupa jira (Paunggul unggul nyiar rejeki, teu daek silih seblokan).
• Paheuyeuk heuyeuk leungeun Silih bantuan, silih belaan, silih tulungan.
• Pait daging pahang tulang Arang gering.
• Pait daging pahang tulang cageur teu keuna ku panyakit naon bae.
• Pakotrek iteuk Laki rabi ti ngongora napi kakolot pisan, pada pada geus jadi aki-aki nini-nini.
• Paluhur luhur diuk pagede gede kauntungan dina nyiar kipayah.
• Panday tara bogaeun bedog Sasarina ari tukang mah sok tara bogaeun.
• Papadon los ka kolong Cidra jangji, teu nedunan jangjina.
• Peureum kadeuleu beunta karasa Inget bae, teu bisa poho. Biasana mah lain kana barang tapi ka jelema anu dipikancinta.
• Piit ngeundeuk ngeundeuk pasir mikarep kaanu lain babadna, tangtu moal kasorang.
• Pindah cai pindah tampian Robahna tempat matuh robah adat jeung kabiasaan.
• Pinter aling laing bodo Pinter tapi embung kanyahoan ku batur, kusabab eta nyeta nyeta anu bodo.
• Pipilih meunang nu leuwih koceplak meunang nu pecak Milih kalawan ati ati pisan ku lantaran hayang meunang nu leuwih hade, ngan ahirna meunang nu leuwih goreng.
• Piruruhan katengahimahkeun Nu dusun didikan dibawa kana pasamoan.
• Poek mongkleng buta rajin (atawa buta radin) Poek pisan.
• Pondok jodo panjang baraya Saha oge jodoh urang silaturahmi kudu tetep dijaga.
• Pupulur memeh mantun Menta ganjaran memeh aya jasa atawa menta buruhan memeh prak digawe.
• Pur kuntul kari tunggul, lar gagak kari tunggak, tunggak kacuwatan daging Dina cidrana anu diborehan, boreh anu katempuhan, kudu mayaran hutang anu dipangnanggungkeun.
• Puraga tamba kadengda Migawe hiji pagawean henteu jeung enya enya. Henteu ngandung maksud supaya hade hasilna ieu mah pada ulah dipaido bae.
• Raweuy beuweungeun rambay alaeun Loba dahareun da loba pepelakan.
• Rumbak caringin di buruan dina hiji kasusah atawa karerepet geus boga teu boga kolot anu mepelingan ka urang.
• Rumbak kuntieun Henteu lengkep, aya bae anu kurang nu matak cua kana hate.
• Rup ku padung rap ku lemah, katuruban ku taneuh beureum Maot. Sasarina ngeunaan kanyeri anu satungtung hirup moal poho sanajan nepi ka maot.
• Rusuh luput gancang pincang Migawe naon bae anu rurusuhan, temahna matak kaduhung sabab hasilna teu matak nyugemakeun.
• Sabobot sapihanean Sauyunan, sapapait samamanis sabagja sacilaka.
• Sabuni buni anu ngising sanajan dibunian atawa disumputkeun oge ari laku lampah anu goreng mah awal akhir sok kudu kanyahoan bae.
• Sagalak galakna macan taru nyatu anakna sanajan pohara bengisna nu jadi indung-bapa, umuna tara tega ka anu jadi anak.
• Sagolek pangkek sacangreud pageuh Hanteu cidra kana jangji.
• Saherang herangna cai beas Galibna hate teh hese pisan beresihna ka jelema anu geus bukti tas nganyernyeri ka urang.
• Saherang herangna cibeas, moal herang cara cisumur Sasarina lamun geus aya pacengkadan sok tara hade deui cara bareto samemeh aya pacengkadan.
• Sakecap kadua gobang Gampang ngambek jeung gampang ngadek deuih.
• Sakiriciking duit sakocopoking bogo Naon bae anu matak narik kana hate urang.
• Saluhur luhur punduk tara ngaliwatan hulu Sapinter pinterna murid pangartina moal ngaluhuran guru.
• Samar polah samar rasa Henteu puguh tingkah upamana ku sabab tepung jeung jalma anu dipikacinta tapi kakara disidem dina hate bae, tacan bruk-brak
• Sangsara di geusan betah Teuing ku miskin, teu boga naon naon pisan kulantaran geus embung digawe nyiar kipayah. Anehna the ari hirup mah hayang keneh.
• Sapu nyere pegat simpay Paturay papisahan.
• Sareundeuk saigel sabobot sapihanean sabata sarimbangan Sauyunan, layeut, tara aya pacengkadan.
• Satengah buah leunca Teu jejeg ingetan, langlang lingling, kurang saeundan.
• Satungtung deuleu Ngagambarkeun anu upluk-aplak lega pisan
• Saumur nyunyuhun hulu Saumur hirup rumingkang di bumi alam.
• Saungkab peundeuy Omongan anu pondok tur kurang manis.
• Sengserang padung Ngeunaan awewe atawa lalaki anu boga keneh napsuna cara baheula keur ngora keneh, sasarina aya di jelema nu geus kolot, nu tereh paeh.
• Sentak badakeun teu ceehan dina gawe, mimiti pohara getolna, tapi beuki lila beuki ngedul nu tungtungna teh diantep teu dipigawe pisan.
• Sereg di panto logor di liang jarum nyingkahan hirup kumbuh jelema loba, sabab loba dosa, loba kasieun jeung kaera, betahna dinu suni nu teu aya jelema.
• Sereg dibuana logor diliang jarum Kulantaran loba kasalahan atawa dosa, embung cicing di nu rame, sabab sieun, karesepna the di nu suni, nu euweuh jelema.
• Seukeut ambeu seukeut deuleu loba mata-matana jeung pinter nyusud perkara (keur pagawean pulisi).
• Seukeut tambang manan gobang Sakumaha gagahna wanina jeung ngalawana oge jalma jahat mah awal ahir tangtu katangkep pulisi.
• Seuneu hurung cai caah Keur ambek, keur amarah, keur napsu.
• Seuneu hurung dipancaran Nu keur napsu, heug ditambahan pisan pikakeuheuleun, tangtu bae ngambekna jadi tambah.
• Seungit angin-anginan Seungit pisan meleber ka mana-mana
• Seuseut batan neureuy keueus Hese pisan.
• Sibanyo laleur Ledis pisan, teu nyesa saeutik eutik acan.
• Silih jenggut jeung nu gundul Menta tulung ka papada anu sarua butuhna atawa sarua papada henteu boga.
• Sirung ngaliwatan tunggul Darajat atawa milik anak ngaliwatan bapa.
• Sosoroh ngadon kojor Kikiriman ku lantaran aya pangarahan tapi boro boro meunang kauntungan, kalahka meunang wiwirang jeung karugian.
• Tamiang meulit ka bitis Malindes ka diri sorangan.
• Tamplok batokeun Berehan teuing nepi ka urang mah susah.
• Taraje nangeuh dulang pinande Saban tugas kudu dilaksanakeun kalawan alus sarta bener.
• Taya tangan pangawasa Jiga anu dipupul bayu, henteu boga tanaga.
• Taya halodo panyadapan taya eureuna digelendeng atawa di dicarekan (Terus bae digelendeng atawa dicarekan).
• Teng anak teng, anak merak kukuncungan sipat-sipat nu aya di anak, babakuna nu hadena, sasarina loba anu diturunkeun ku kolotna.
• Teu aya sarebuk samerang nyamu Teu aya saeutik eutik acan.
• Teu beunang dikoet kunu keked Teuing ku koret, tara pisan tutulung ka nu butuh tatalang ka nu susah.
• Teu boga pikir rangkepan Teu boga curiga saeutik eutik acan.
• Teu busik bulu salambar teu regrog regrog, malah unggul dina juritna.
• Teu cari ka Batawi tapi ka salaki hakan pake hayang ti salaki.
• Teu diambeuan teu dipikarisi, teu dipikagimir, teu dihargaan/diajenan.
• Teu didingding kelir teu dibuni buni, ditembrakeun bae, teu dirasiahkeun.
• Teu dipiceun sasieur Sarua pisan teu aya bedana saeutik eutik acan.
• Teu ditari teu ditakon Teu dipalire diantep bae, teu ditanya tanya acan.
• Teu gugur teu angina Samemeh kajadian naon naon, teu aya pisan beja, lantaran atawa ciciren.
• Teu jauh ti tihang juru teu anggang ti tihang tengah Nya goreng rupana nya goreng kalakuanana sok daek pulang paling.
• Teu mais teu meuleum teu aya patalina pisan, teu pipilueun.
• Teu ngalarung nu burung, teu nyesakeun nu edan ngalajur napsu ka awewe, ka anu halal jeung anu haram oge disaruakeun bae.
• Teu nginjeum ceuli teu nginjeum mata Ngadenge jeung nenjo sorangan lain cenah jeung baruk.
• Teu nyaho di alip bingkeng bodo teu bisa maca-maca acan, da teu sakola.
• Teu puguh alang ujurna teu puguh entep seureuhna, teu beres lain kitu kuduna.
• Teu wawuh wuwuh pajauh, teu loma tambah paanggang Sing wawuh tur sing loma sabab balukarna alus pisan.
• Teui hir teu walahir, teu kakak, teu caladi teu aro aro acan Teu baraya, teu kaka, teu adi teu alo alo acan. Deungeun deungeun tulen.
• Ti luhur sausap rambut ti handap sahibas dampal Menta dihampura tina rumasa geus salah atawa boga dosa.
• Ti peuting kapalingan ti beurang kasayaban Sababaraha kali karurugian atawa karoroncodan.
• Tiis ceuli herang mata ngeunah hate kulantaran ngeunah deudeuleuan jeung dedengean.
• Tikoro andon peso ngadeukeutan jelema nu bakal ngahukum atawa nganyenyeri ka diri urang.
• Tinggar kalongeun Teu sieun atawa teu nurut kulantaran remen teuing digelendeng atawa dicarekan.
• Tipu keling ragaji Inggris pinter dina kajahatan, pinter dina ngbobodo atawa nipu.
• Titip diri sangsang badan Mihapekeun maneh.
• Titirah ngadon kanceuh sejana nyiar kasenangan, tapi jadina pinanggih jeung kasusah nu leuwih gede.
• Totopong heureut dibeber beber, tangtu soeh nyukupan ku pangala nu sakitu saeutikna, tangtu bae matak jadi susah, lamun rejeki atawa pangala saeutik, ari keperluan jeung pangaluaran anu sakitu lobana.
• Tugur tundang cuntang gantang Ngajalankeun pagawean pikeun Nagara, babakti ka nagara.
• Tunggul dirarud catang dirumpak Euweuh anu dipikaserab, terus bae ngalajur napsu.
• Tunggul sirungan, catang supaan Aya kajadian anu goreng atawa matak teu genah ahirna.
• Tungkul ka jukut tanggah ka sadapan junun nyanghareupan pagawean anu dipilampah, teu kaganggu ku naon naon.
• Ulah beunghar memeh boga ulah adigung nyeta nyeta anu beunghar, turtaning henteu atawa tacan boga pakaya.
• Ulah cara ka kembang malati kudu cara ka picung Ulah sok bosenan ari ka pamajikan teh, hadena mah ti keur ngora keneh nepi ka geus kolot teh, lain beuki lila beuki bosen tapi kudu beuki lila beuki welas asih.
• Ulah cara ka malati kudu cara ka picung Ulah ngurangan kanyaah kudu beuki lila beuki nyaah.
• Ulah kabawa ku sakaba-kaba ulah kabawa ku nu teu puguh, maksudna kabawa jurig, dedemit.
• Ulah keok memeh dipacok Ulah sieun saacan ngalakonan.
• Ulah leutik hate Ulah sieun atawa putus pangharepan.
• Ulah lunca linci luncat mulang udar tina tali gadang, omat ulah lali tina purwadaksina Kudu nuturkeun etika anu aya.
• Ulah muragkeun duwegan ti luhur masing nyaah kana rejeki meunang hese cape ladang kesang, pacuan arek dimonyah monyah.
• Ulah ngaliarkeun taleus ateul Ulah nyeubarkeun fitnah.
• Ulah ngukur baju sasereg awak Ulah menyimpulkan nurutkeun diri sorangan
• Ulah pagiri- giri calik, pagirang- girang tampian Ulah rebutan kakawasaan
• Ulah pangkat memeh jeneng Ulah adigung adiguna hayang nyaruaan ka nu geus jeneng.
• Ulah tiis tiis jahe kudu iatna, kudu cingceung.
• Ulah unggut kalinduan ulah gedag kaanginan Ulah kagoda, ulah kaganggu atawa kabengbat ku rypa rupa, lamun urang keur nyanghareupan hiji maksud anu hade.
• Uncal tara ridu ku tanduk Duduluran karumpul kabeh.
• Ulah nyaliksik ku buuk leutik Ulah nyangsarakeun rakyat leutik.
• Uyah tara tees kaluhur Galibna sipat indung bapa anu harade atawa anu goreng sok diturunkeun ka anak incuna.
• Waspada permana tingal Bisa nyaho kana naon naon anu bakal kajadian.
• Wiwirang di kolong catang nya gede nya panjang wiwirang nau pohara gedena.

Sumber : http://www.bandung.eu/2012/07/kumpulan-pribahasa-babasan-paribasa.html

Read More