Paribasa Sunda | 6

• Adéan ku kuda beureum. Hartina : Beunghar ku barang titipan atawa ginding ku pakéan batur.
• Adigung-adiguna. Hartina : Gedé hulu, boga rasa leuwih ti batur. Kaciri dina laku-lampahna jeung omonganana.
• Adam lali tapel. Hartina : Poho ka baraya jeung poho ka lemah cai.
• Adat kakurung ku iga. Hartina : Adat téh hésé digantina.
• Ajak Jawa. Hartina : Ngajak anu henteu saenyana, henteu terus jeung haté, ngan ukur papaés baé, supaya ngeunaheun batur.
• Akal koja. Hartina : Pinter dina kagoréngan atawa kajahatan.
• Aki-aki tujuh mulud. Hartina : Lalaki nu geus kolot pisan.
• Aku panggung. Hartina : Daréhdéh jeung méré mawéh, ngan hanjakal ku ieu aing, asa pangpunjulna, pangbeungharna jst.
• Aku-aku angga. Hartina: Ngaku barang batur kalawan ngandung maksud hayang mibanda. Ngaku baraya batur anu beunghar atawa jeneng kalawan aya pangarahan, mamrih kahormatan atawa kauntungan.
• Alak paul. Hartina : Tempat anu lain di kieuna, ngeunaan jauhna jeung pisusaheunana.
• Alak-alak cumampaka. Hartina : Resep jeung hayang dipuji ku batur, boga rasa pangpunjulna. ; Anu handap hayang nyaruaan nu luhur, nu hina hayang nyaruaan nu mulia jst.
• Alus panggung (Alus laur) = Alus laur, hadé omé. Hartina : Tegep dedeg pangadegna.
• Ambek nyedek, tanaga midek. Hartina : Ari napsu pohara gedéna, ngan jakal teu kaanteur ku tanaga, ma'lum geus ropoh.
• Ambekna sakulit bawang. Hartina : Gampang pisan ambek.
• Anak emas. Hartina : Budak atawa kolot nu kacida dipikanyaahna. Teu kudu ku indung-bapana baé; bisa ogé ku dununganana.
• Anak mérak kukuncungan. Hartina : Sipat-sipat nu aya di anak, babakuna nu hadéna, sasarina loba anu diturunkeun ku kolotna.
• Anak puputon. Hartina : Anak nu kacida didama-damana; nu pohara dipikanyaahna.
• Anjing ngagogogan kalong. Hartina : Mikahayang nu lain-lain, anu pamohalan pilaksanaeun.
• Ari umur tunggang gunung, angen-angen pecat sawed. Hartina : Ari umur geus luhur, tapi haté ngongoraeun kénéh.
• Asa ditonjok congcot. Hartina : Meunang kabungah anu gedé, anu saenyana teu diarep-arep.
• Asa nanggeuy endog beubeureumna. Hartina : Kacida nyaahna.
• Asa potong leungeun katuhu. Hartina : Leungiteun jelema anu pohara hadé gawéna.
• Asa tungkeb bumi alam. Hartina : Rarasaan jelema anu pohara bingungna, nuju poék mongkléng pipikiranana.
• Ati mungkir, beungeut nyanghareup. Hartina : Palsu, siga sono, tapi henteu. Siga suka, tapi henteu. Siga nyaah, tapi henteu jeung saterusna.
• Ati putih, badan bodas. Hartina : Bérésih haté, teu aya geuneuk-maleukmeuk.
• Aub payung, sabet sapon, sabasoba. Hartina : Wewengkon, ngeunaan tanah.
• Awak sabeulah. Hartina : Teu rimbitan, mun ninggang di awéwé teu boga salaki, mun ninggang di lalaki teu boga pamajikan.
• Awak sampayaneun. Hartina : Maké pakéan nu kumaha baé ogé, katénjona pantes atawa lucu baé.
• Aya astana sajeungkal. Hartina : Anu mustahil ogé bisa kajadian. Upamana budak leutik kénéh geus maot, sabab sasarina mah nu geus kolot pisan anu maot téh jst.
• Aya bagja teu daulat. Hartina : Arék meunang bagja atawa kauntungan, tapi teu tulus.
• Aya jalan komo meuntas. Hartina : Eukeur mah aya maksud, turug-turug aya pilantaraneunana.
• Aya peurah. Hartina : Aya komara, aya harga, aya pangaji.
• Ayakan tara meunang kancra. Hartina : Nu bodo jeung nu pinter moal sarua darajatna jeung pangasilanana.
• Babalik pikir. Hartina : Tadina goréng ayeuna mah jadi hadé. Tadina ngedul, ayeuna mah jadi getol jst.
• Balég tampelé. Hartina : Ari rasa tresna ka lalaki geus aya, ngan lamun papanggih jeung jelemana, gedé kénéh kaéra.
• Bali geusan ngajadi. Hartina : Tempat dilahirkeun.
• Balik ngaran. Hartina : Ngadon maot di lembur batur. Nu balik téh lain jelemana, tapi ngaranna wungkul.
• Balung kulit, kotok meuting. Hartina : Teu eureun-eureun nyeri haté ti baheula nepi ka kiwari.
• Balungbang timur, caang bulan opat welas, jalan gedé sasapuan. Hartina : Béak karep ku rido. Bérésih haté.
• Bancang pakéwuh. Hartina: Kasusah atawa karerepet. Sasarina mah ngeunaan kasusah atawa karerepet anu galedé baé.
• Banda tatalang raga. Hartina : Lamun urang papanggih jeung karerepet, gering upamana, euweuh halanganana urang ngajual barang nu aya pikeun ngabdla diri, meuli ubar sangkan waras.
• Banteng ngamuk, gajah méta. Hartina: Naon baé atawa saha baé anu dipikasieun ku urang.
• Batok bulu eusi madu. Hartina: Nyolong bade, teu cocog jeung taksiran. Siga miskin, tapi beunghar. Siga bodo, tapi pinter jst. Ari nilik kana rupana mah goréng éta jelema téh, ngan haténa jeung uteukna mah hadé.
• Batu turun, keusik naék. Hartina : Loba turunan ménak anu teu jareneng, tapi sabalikna loba turunan somah anu jareneng.
• Belang bayah = Gindi pikir belang bayah Hartina : Boga pikiran goréng ka pada kawula.
• Béngkok tikoro. Hartina : Ku lantaran aya halangan, rejeki anu geus nyantong ogé, euweuh deui.
• Bengkung ngariung, bongkok ngaronyok. Hartina : Babarengan hina, cilaka atawa rugi.
• Beurat birit. Hartina : Hésé jeung sungkan dititah.
• Beurat nyuhun, beurat nanggung, beurat narimakeun inya. Hartina: Pohara narimakeunana kana pitulung, ngan teu kawasa ngedalkeun ku lisan atawa tulisan. Anging Gusti anu tingali.
• Beureum paneureuy = Seuseut batan neureuy Hartina : Hésé pisan (seuseut-seuat) ngahasilkeun maksud.
• Beuteung anjingeun. Hartina : Ngeunaan ka jelema anu beuteungna cara beuteung anjing. .
• Biwir nyiru rombéngeun. Hartina : Resep mukakeun rasiah sorangan atawa rasiah batur.
• Biwir sambung lémék, suku sambung lengkah. Hartina : Henteu milu-milu kana tanggung­jawabna mah; ieu mah ngan saukur mangnepikeun; dumeh jadi utusan, ngemban timbalan nu lian.
• Bobo sapanon, carang sapakan. Hartina : Aya kuciwana, lantaran aya kakuranganana atawa karuksakanana.
• Cara badak Cihéa. Hartina : Leumpangna nyuruntul baé. ; Lamun papanggih di jalan, tara nanya-nanya acan.
• Dibéjér-béaskeun. Hartina : Ditérangkeun kalawan eces pisan­
• Dipiamis buah gintung. Hartina : Disangka hadé jeung bageur, tapi buktina goréng, jeung jahat.
• Gurat batu. Hartina: Pageuh jangji, tara ngarobah naon baé anu geus dipasinikeun.
• Hampang birit. Hartina : Gampang jeung daékan dititah.
• Henteu asa jeung jiga. Hartina : Teu asa-asa. Teu asa ka deungeun-deungeun, tapi asa ka dulur baé, ku lantaran geus lila babarenganana.
• Hirup ngabangbara Hartina: Ari tempat pikeun matuh mah leutik tur teu tumaninah, tapi lamun kaluar ti imah ginding, teu éléh ku batur.
• Jauh ka bedug. Hartina : Dusun, bodo, euweuh kanyaho.
• Ka bala, ka balé. Hartina : Bisa nyaluyukeun diri di tempat mana baé, atawa jeung jelema nu kumaha baé.
• Kacanir bangban Hartina: Meunang wiwirang = Kawiwirangan
• Kahieuman bangkong Hartina : Ku lantaran mangnyimpenkeun barang batur, nepi ka jiga nu beunghar.
• Kandel kulit beungeut. Hartina : Euweuh kaéra.
• Kawas bangkong katuruban batok. Hartina: Bodo katotoloyoh, euweuh pisan kanyaho.
• Keur nuju béntang surem. Hartina : Keur sué, atawa tiis badan; lamun guna-tani ku hama jeung lamun dagang terus-terusan rugi baé.
• Kurung batok­ Hartina : Teu resep nyanyabaan, ni'mat cicing di imah baé.
• Lain ka tulang munding kabeureuyan mah, ku cacuk peda. Hartina : Arék cilaka mah ku kasalahan anu leutik ogé bisa, teu kudu kasalahan anu gedé baé.
• Meubeut meulit. Hartina : Mamawa.
• Mindingan beungeut ku saweuy. Hartina : Ari haté goréng, ngan budi parangi marahmay, perluna pikeun mindingan haté anu goréng tea, maksudna: supaya ulah kaciri.
• Mun teu ngakal, moal ngakeul. Hartina : Mun teu usaha moal pinanggih jeung rejeki pibekeleun hirup.
• Ngabuntut bangkong Hartina : Ku lantaran teu nyaho bener kana perkarana atuh teu bisa terus nyaritakeunana. Teu sanggup migawé hiji pagawéan nepi ka anggeusna
• Ngacak ngebur. Hartina : Rek maké naon baé ogé bisa, da geus aya jeung geus sadia.
• Ngadaweung ngabangbang areuy. Hartina : Pohara nineungna kana jaman nu geus kasorang nepi ka matak waas pacampur jeung sedih.
• Ngadu angklung di pasar. Hartina : Papaduan nguruskeun nu euweuh mangpa'atna di hareupeun jalma loba.
• Ngadu-ngadu rajawisuna. Hartina : Mawakeun omongan si A ka si B, ogé carita si B dipupulihkeun ka si A. Temahna si A jeung si B téh paraséa, paréa-réa beunang jeung paréa-réa omong.
• Ngagulkeun payung butut. Hartina : Ngagulkeun luluhur sorangan.
• Ngajul bulan ku asiwung = Mesék kalapa ku jara. Hartina : Usaha anu mubadir, moal ngadatangkeun hasil.
• Ngaliarkeun taleus ateul. Hartina : Ngabéja-béjakeun kagoréngan atawa kajahatan anu lian.
• Ngawur kasintu, nyieuhkeun hayam. Hartina : Ngaraeh jeung darehdeh ka deungeun, sabab hayang dipuji, tapi teu nolih jeung nyapirakeun ka dulur atawa ka baraya.
• Ngijing sila, béngkok sembah. Hartina : Goréng haté, teu satia ka anu jadi pamingpin atawa dunungan
• Ngusap birit, bari indit. Hartina : Ku lantaran ambek nyedek atawa éra parada, .eos baé indit, teu amit heula ka nu araya di dinya.
• Nu asih dipulang sengit, nu haat dipulang moha. Hartina : Nu hadé jeung loba jasana ka diri urang, dinyenyeri ku urang, ku omongan atawa kalakuan anu goréng.
• Nulungan anjing kadempét. Hartina : Nulungan jalma nu teu boga pisan rasa tumarima.
• Paanteur-anteur julang. Hartina : Silih anteur maké aya dua tilu kalina.
• Sakaru-kuru lembu, saregéng-regéng banténg. Hartina : Samiskin-miskinna ogé pangagung mah tangtu baé moal miskin cara somah nu teu boga.
• Sentak badakeun. Hartina : Teu ceehan dina digawé. Dina mimiti mah pohara getolna, tapi beuki lila, beuki ngedul, tungtungna pagawéan téh diantep teu dipigawé pisan.
• Seukeut ambeu, seukeut panon. Hartina : Loba mata-matana jeung pinter nyusud perkara, nepi ka perkara nu kumaha baé ogé bisa kabongkar. Ieu téh ngeunaan ka pulisi.
• Tamplok aseupan. Hartina : Nurun sagemblengna ka anak, boh dedeg pangadegna, boh tingkah polahna.
• Tamplok batokeun Hartina : Teu bisa nyésakeun rejeki; sabaraha sabaraha ogé béak-béak baé.
• Teu diambeuan. Hartina : Teu dipikasérab, teu dipikasieun.
• Teu mais teu meuleum. Hartina : Teu aya patalina pisan.
• Teu nyaho di alip bingkeng. Hartina : Bodo teu bisa maca-maca acan, da teu sakola.
• Teu puguh alang-ujurna. Hartina : Teu puguh éntép-seureuhna. Teu bérés. Lain kitu kuduna.
• Tikoro andon peso. Hartina : Ngadeukeutan jalma anu bakal ngahukum atawa nganyényeri ka diri urang.
• Totopong heureut dibébér-bébér, tangtu soéh. Hartina: Nyukupkeun ku pangala nu sakitu saeutikna. Tangtu baé matak jadi kasusahan, Iamun rejeki atawa pangala ngan saeutik, ari kaperluan jeung pangaluaran anu sakitu lobana.
• Ulah beunghar méméh boga. Hartina : Ulah adigung nyéta-nyéta anu beunghar, turtaning henteu atawa tacan boga pakaya.
• Ulah kabawa ku sakaba-kaba. Hartina : Ulah kabawa ku nu teu paruguh, maksudna : kabawa ku jurig, dedemit jst.