Paribasa Sunda | 7

• Ari diarah supana, kudu dipiara catangna. Hartina : Naon baé anu méré hasil ka urang kudu diurus bener-bener.
• Asa nyanghulu ka jarian. Hartina : Ngawula ka nu sahandapeun umur, pangarti atawa pangalamanana.
• Asa rawing daun ceuli. Hartina : Teu ngeunah haté ku lantaran remen pisan ngadéngé omongan batur anu matak teu ngeunah.
• Awak sampayaneun. Hartina : Maké pakéan nu kumaha ogé lucu baé, pantes baé.
• Aya di sihung maung. Hartina : Ku lantaran loba kawawuh gegedén, dina aya karerepet atawa kaperluan anu penting téh, gampang naker meunangna pitulung.
• Aya réngkolna. Hartina : Aya tulisanana.
• Bluk nyuuh, blak nangkarak. Hartina : Kabina-bina rajinna, dina enggoning nyiar kipayah.
• Bohong dirawuan. Hartina : Kacida rahulna.
• Budi santri, légég lebé, ari lampah euwah-euwah. Hartina : Ari laku-lampahna mah kawas santri, tapi sok daék cukat-cokot (ceceremed).
• Cara simeut hiris, tai kana beuheung-beuheung. Hartina : Pohara bodona, beunang dibobodo atawa ditipu ku batur.
• Carang takol. Hartina : Saeutik caritana. Nu diomongkeun téh dicokot perluna bae.
• Deukeut-deukeut anak taleus. Hartina : Ari imah mah puguh oge padeukeut, ngan hanjakal henteu nyaho ti baréto, yen éta téh baraya.
• Diguley ku taina. Hartina : Duit anu dijalankeun téh, beuki lila beuki gedé, lain ku lantaran modalna ditambahan, tapi ngagedéanana téh ku lantaran loba kauntunganana.
• Dihurun-suluhkeun = Dikompét-daunkeun. Hartina : Saréréa disaruakeun baé. Mun salah, salah saréréa. Mun bener, bener saréréa.
• Élmu sapi. Hartina : Samiuk (guyub) dina kagorengan.
• Endog sasayang remek hiji, remek kabéh. Hartina : Kajeun cilaka babarengan ti batan ngan saurang anu salamet, ari nu séjénna mah carilaka kabéh.
• Gedé gunung pananggeuhan. Hartina : Boga ahli atawa kawawuhan anu beunghar atawa jadi gegedén. Dina urang aya kare­repet atawa butuh ku pitulung, éta jelema bisa nulungan ka urang ku kabeungharan atawa kakawasaanana.
• Gusti Allah tara nanggeuy di bongkokna. Hartina : Gusti Allah tara nangtayungan ka mahlukna anu salah atawa boga dosa ka papada kawula.
• Hurung nangtung siang leumpang. Hartina : Eukeur mah beunghar, loba pakéan anu aralus, turug-turug resep ngaginding deuih.
• Jati kasilih ku junti. Hartina : Pribumi kaéléhkeun ku urang asing, upamana : dina perkara nyiar kipayah.
• Jauh tanah ka langit. Hartina : Pohara bédana, ngeunaan kakayaan atawa martabatna. Kahayang anu luhur teuing, pimohaleun kahontal.
• Ka luhur teu sirungan, ka handap teu akaran. Hartina : Jelema nu jahat, julig jeung dengki mah, moal aya kamajuanana, boh ngeunaan pangkatna, boh ngeunaan rejekina.
• Karawu kapangku. Hartina : Teu matak kitu kieu, sabab panarimaan geus bisa nutup pangaluaran. Susah-payahna jeung pait-peuheurna geus kalakonan, di turunan mah muga-muga ngan kari ngeunahna baé.
• Kawas cai dina daun taleus. Hartina : Ngaléak-léak baé béak, teu aya pisan ngarina. Ngeunaan rejeki.
• Kawas hayam panyambungan. Hartina : Tacan nyaho di kalér-kidul, kawantu anyar kénéh aya di éta tempat.
• Kawas ka budak rodék hulu. Hartina : Teu ngupama (ngajénan, ngahargaan) pisan.
• Kawas nanggeuy endog beubeureumna. Hartina : Nyaah teu aya wates-wangenna. Balukarna : paur baé nu aya téh, bisi jelema anu dipikanyaahna téa papanggih jeung kasusahan.
• Kawas nu mulangkeun panyiraman. Hartina : Sok nu lain-lain jeung hésé ngayakeunana anu dipikahayang ku jelema anu téréh ajal mah, kahayangna téh sabisa-bisa mah kudu dicumponan baé, sanajan matak ngarépotkeun ka ahlina.
• Kawas siraru jadi. Hartina : Pabaliut ku tina lobana, ngeunaan ka jelema.
• Kawas supa jadi. Hartina : Gancang pisan jadina jeung ngalobaanana. Upamana : ngeunaan koperasi dina jaman kiwari.
• Langkung saur, bahe carék. Hartina : Sok gampang ngagelendeng atawa nyarékan.
• Medal sila. Hartina : Ninggalkeun pasamoan tacan waktuna, lantaran ambek nyedek atawa meunang wiwirang anu gedé.
• Naheun bubu pahareup-hareup. Hartina : Pahutang-hutang, si A boga hutang ka si B jeung si B ogé boga hutang ka si A.
• Nanggung bugang. Hartina : Kapapaténan ku dulur sakoloteun atawa sangoraeun.
• Nangtung di kariungan, ngadeg di karageman. Hartina : Ngariung, rarageman ngabadamikeun hiji perkara.
• Nété semplék, nincak semplak. Hartina : Ninggang dina salah jeung rugi baé, turug-turug kasusah nambahan deuih.
• Ngaliarkeun taleus ateul. Hartina : Ngucah-ngacéhkeun perkara atawa rasiah batur anu matak ribut jeung teu ngeunah ka saréréa.
• Ngarawu ku siku. Hartina : Loba teuing anu disanghareupan ku lantaran hayang meunang kauntungan anu gedé, temahna teu meunang kauntungan naon-naon, sabab ieu teu kacabak, itu teu kapigawé.
• Nu borok dirorojok, nu titeuleum disimbeuhan. Hartina : Nu keur susah ditambah deui kasusah­anana.
• Nu tani kari daki, nu dagang kari hutang. Hartina : Nu tani jeung nu dagang sarua ripuhna, euweuh nu mulia.
• Nu titeuleum disimbeuhan = Nu borok dirorojok. Hartina : Nu keur nandangan lara jeung susah, heug ditambahan kanyenyerianana deuih.
• Nyaeuran gunung ku taneuh, sagara ku uyah. Hartina : Nambahan kauntungan atawa kakayaan ka nu geus beunghar.
• Nyair hurang meunang kancra. Hartina : Sugan teh arék meunang kauntungan; kamuliaan atawa bagja anu leutik, manahoréng meunang kauntungan, kamuliaan atawa bagja anu gedé.
• Nyaliksik ka buuk leutik. Hartina : Nyusahkeun, peperedihan atawa pépéntaan ka jelema anu sahandapeun darajatna jeung pangabogana.
• Nyalindung di caangna. Hartina : Ngahaja meres rahayat supaya meunang kauntungan anu leuwih gedé ku jalan ngajual ngaran pamaréntah, pangagung atawa dunungan.
• Nyalindung ka gelung. Hartina : Milu hirup ka pamajikan anu loba pakayana. Nu dipalar milu hirup senang, teu karana hésé jeung capé.
• Nyanggakeun suku genténg belokeun, beuheung teukteukeun, disiksik dikunyit-kunyit, dicacag diwalang-walang. Hartina : Sumerah, masrahkeun diri, rék dibeureum rek dihideung kari kumaha di dinya baé, tina rumasa geus salah atawa boga dosa.
• Nyeungeut damar di suhunan. Hartina : Ku lantaran pupujieun, ari ka deu­ngeun mah daréhdéh jeung méré mawéh, tapi ari ka baraya atawa ka dulur sorangan mah sabalikna haseum budi jeung korét deuih.
• Nyeungseurikeun upih ragrag. Hartina : Akey-akeyan nyeungseurikeun batur, duméh buuk geus bodas, huntu geus ompong, tonggong geus bengkung, turtaning ieu téh kahareup mah ku urang saréréa bakal kasorang.
• Nyiar batuk piaraheun. Hartina : Nyiar pigujrudeun, pipaséaeun.
• Nyiuk cai ku ayakan. Hartina : Pagawéan anu mubadir, moal ngahasilkeun naon-naon.
• Nyuhun, nanggung, ngélék, ngégél. Hartina : Rébo pisan, loba naker babawaanana.
• Pada rubak sisi samping. Hartina : Sarua bae pada loba- luangna, pada loba pangalamanana.
• Pagirang-grang tampian. Hartina : Paunggul-unggul dina néangan pangupa jiwa.
• Pakokolot supa. Hartina : Patungturun umur, bédana ogé teu sakumaha.
• Pindah cai, pindah tampian. Hartina : Robah tempat matuh, robah adat jeung kabiasaan.
• Piruruhan dikatengah-imahkeun. Hartina : Nu dusun kurang didikan, dibawa kana médan (pasamoan).
• Raweuy beuweungeun, rambay alaeun. Hartina : Loba dahareun, da loba pepelakan.
• Rejeki maungeun. Hartina : Rejeki anu gede anu datangna bleg sakalian, ngan hanjakalna rejeki anu bleg-blegan kitu mah langka pisan kapanggihna.
• Reuntas ku tingkah. Hartina : Turun harkat ku lantaran goréng laku­lampah.
• Riung mungpulung. Hartina : Duduluran karumpul kabéh.
• Rujak sentul. Hartina : Jelema nu teu ngartieun kana maksud omongan atawa carita batur.
• Rusuh luput = Gancang pincang. Hartina : Migawé naon bae anu rurusuhan, temahna matak kaduhung, sabab hasilna teu matak nyugemakeun.
• Sabata sarimbagan. Hartina : Sauyunan, layeut, tara aya pacéngkadan.
• Sagara tanpa tepi. Hartina : Euweuh anggeusna, euweuh béakna.
• Samagaha pikir. Hartina : Bingung, poékeun haté, susah pikir.
• Sangsara di geusan betah. Hartina : Teuing ku miskin, teu boga naon-naon pisan ku lantaran geus embung digawé nyiar kipayah. Anéhna téh, ari hirup mah hayang kénéh.
• Sapi anut ka banténg. Hartina : Awéwé nuturkeun ka salakina.
• Sareundeuk saigel = Sabobot sapihanéan = Sabata sarimbagan. Hartina : Sauyunan, layeut, tara aya pacéngkadan.
• Sari gunung. Hartina : Ngeunaan ka jelema anu ti kajauhan mah katémbongna teh kasép atawa geulis, tapi ari geus deukeut bréh baé yén rupana teh goréng patut.
• Satru kabuyutan. Hartina : Musuh nu geus lila pisan.
• Sawan geureuh. Hartina : Teu tulus rék kawinna, boro geus loba nu nyarahoeun jeung nyaritakeun.
• Sawan goléah. Hartina : Mondok teu milih heula tempat anu pantes; abong-abong geus tunduh, di mana baé dugna. Di dinya tunduh, di dinya goléah.
• Sawan kuya. Ari naékna mah bisa jeung gampang, ngan turun­na teu bisa jeung hésé deuih. Gampang ari meunangna pagawéan mah, ngan hésé béléké pikeun kaluarna.
• Sereg di buana, logor di liang jarum. Hartina : Ku lantaran loba kasalahan atawa dosa, embung cicing di nu ramé, sabab sieun; karesepna teh di nu suni, nu euweuh jelema.
• Seukeut tambang manan gobang. Hartina : Sakumaha gagahna, wanina jeung ngalawanna ogé, jalma jahat mah awal-ahir tangtu katangkepna ku pulisi.
• Seuneu hurung, cai caah. Hartina : Keur amarah, keur ambek, keur napsu.
• Seuseut batan neureuy keueus. Hartina : Hésé pisan.
• Sieun bahé tuluy tamplok. Hartina : Sieun rugi saeutik, jadina rugi gedé pisan.
• Sieuran. Hartina : Sapaliwat mah siga goréng rupana, tapi lamun diawas-awas bet tegep tur manis.
• Sireum ateulan. Hartina : Teu rata gedéna, atawa teu rata leutikna; gedé sawaréh.
• Sireum ogé katincak-tincak teuing mah tangtu ngégél. Hartina : Nu leutik, tur hina ogé, ari dikaya-kaya teuing mah tangtu ngalawan ngabéla diri.
• Sirung ngaliwatan tunggul. Hartina : Darajat atawa milik anak, ngaluhuran bapa. Anak ninggalkeun paéh ka indung atawa ka bapana.
• Situ kaliung ku taman. Hartina : Anu heubeul, éta nu kawentar atawa kamashur. Anu anyar mah henteu. Upamana : Ngeunaan imah jst.
• Sosoroh ngadon kojor. Hartina : Kikiriman ku lantaran aya pangarahan, tapi boro-boro meunang kauntungan, kalah ka meunang wiwirang jeung karugian.
• Suku dljieun hulu, hulu dijieun suku. Hartina : Digawé nyiar kipayah, kalawan méakkeun tanaga jeung pikiran.
• Tai ka hulu-hulu. Hartina : Teuing ku bodo.
• Taman kaliung ku situ. Hartina : Nu anyar anu kawentar, lain nu heubeul. Ngeunaan barang, upamana : imah.
• Tamiang meulit ka bitis. Hartina : Meunang wirang ku lantaran ngucah-ngacéhkeun rasiah batur.
• Tamplok batokeun. Hartina : Béréhan teuing, nepi ka urang mah susah.
• Tanggung rénténg. Hartina : Nginjeum duit ka Bank Ra'yat babarengan, nu jadi borehna lain imah, atawa tanah, tapi anu ngarinjeum téa silih borehan.
• Taya dunya kinasihan. Hartina : Ka saha baé ogé anu dipikaasih ku urang mah, euweuh hiji barang anu dikorétkeun.
• Taya halodo panyadapan. Hartina : Taya eureunna digelendeng atawa dicarékan.
• Témbong tambagana. Hartina : Katémbong kagorénganana.
• Teu boga pikir rangkepan. Hartina : Teu curiga saeutik-eutik acan.
• Teu dipiceun sasieur. Hartina : Sarua pisan teu aya bédana saeutik-eutik acan.
• Tisusut-tidungdung. Hartina : Kumawula ka dunungan atawa ka anak-pamajikan kalawan popohoan teuing, nepi ka nyanghareupan rupa-rupa kasusah.
• Titip diri, sangsang badan. Hartina : Mihapékeun diri.
• Tungkul ka jukut, tanggah ka sadapan. Hartina : Junun nyanghareupan pagawéan anu nuju dilampahkeun, teu kaganggu ku naon-naon.
• Uncal tara ridu ku tanduk. Hartina : Jelema mah tara pusing atawa kaganggu ku élmuna anu loba.